Ник калдырган соң алар уй мирасы? —
Варислыкка лаекмы асылым минем?!
Синең дөньяң – өр-яңа гасыр, ә ул
Бәяләрме бу хис – алтыным минем?
Бүген зур хак дауласа Гаташ, шаулап,
Ни иртәгә сиңа ул даным минем?!
Шул рәвешчә, без Рәдиф Гаташ иҗатын тулаем күздән кичереп чыктык, һәм безнең күз алдыбызда, һич арттырусыз, зур һәм үзенчәлекле шагыйрь калкып басты. Ул беркемне дә кабатламый, хәзерге шигърият барышында ул – үзәк фигураларның берсе һәм җитди бер сәнгати күренеш хасил итә. Мондый иҗат, һичшиксез, бары ике төр бөек шигъри мәктәпләр, ягъни Көнчыгыш һәм Көнбатыш синтезы нигезендә генә барлыкка килә ала иде. Рәдиф шушы синтезда Шәрекъ компонентын җанландырып җибәрде, һәм нәтиҗәдә без татар робагыйлары һәм газәлләрен булдыруга ирештек. Ул газәл жанрын иҗтимагый, милли-сәяси мотивлар белән баетты.
Шагыйрь иҗатында аермачык ике чорны күрсәтеп үтәргә мөмкин. Беренче чор шигърияткә кызыклы бер яңа талант килүен чагылдырган романтик яшьлек шигырьләреннән тора. Аның төп күрсәткечләре – «Кайтыгыз, минем сөюнең былтыргы бураннары!», «Европада татар шагыйрьләре». Икенче чор исә робагый һәм газәлләр дәвере. Бу чор лирикасы тулысынча диярлек мәхәббәт хисен җырлауга багышланган. Шагыйрь биредә колоритлы ачышлар ясый. Без моны күреп үттек. Рәдифнең иҗатын остазлары һәм яшь каләмдәшләре игътибар белән күзәтеп баралар, аның уңышларын сөенеп барлыйлар һәм тайпылулардан кисәтәләр. Без исә аның иҗатының характерлы якларын һәм югары нокталарын бәян итәргә тырыштык. Моны шагыйрь үзе дә, укучылар да күрер. Кыскасы, Гаташның шигъри дөньясы безнең карашка менә шундый.
Нурмөхәммәт Хисамов,
филология фәннәре докторы, профессор
2011
I
Бу – сезгә кылган догам
Мәхәббәт шагыйрен таный белегез! —
Әй, кешеләр, аңа тик сүз бирегез!
…Янды фирка, байраклар бу гасырда,
Гашыйклар әләме исән – күрегез!
Җиде төн
(Гарәп мотивлары)
Кереш
Мең дә бер кичәне исән
Кичалган Шәһрезадә!
Мин сиңа килдем: сөюдән
Бармы, әйт, берәр чара?
Акылыңа, гүзәллегеңә
Ихтирам саклыйм чиксез:
Күзеңдә – гасырлар сере,
Күңелеңдә – дәрья, диңгез!
Чорлар аша да очрашып
Сөйләшү мөмкин, беләм,
Күңелем, тыңла, уянган,
Тулган мең сорау белән!
Мин дә мәхәббәт көченнән
Тетрәнгән бер бүз бала,
Сиңа дәшәм, Шәһрезадә:
Бармы ул мәңгелек көчтән
Коткарыр бер-бер чара?
Җавап бир, Шәһрезадә!
Беренче төн
Әй, беренче кабат күрү!
Сине очраткан бер төн
Ачты каршымда дөньяның
Тылсымлы, сихри битен.
Төн кара, бик якын ара —
Янымда буй кыз бара:
Болыттай кара чәчләрең,
Күмердәй күзләр кара.
Адаштырды карашың күп
Гасырга әллә мине?
Мин, янып: «Мәҗнүн мин», – дидем,
Син, көлеп: «Ләйлә!» – дидең.
Төн кара… Төн аша һаман
Күмердәй күзләр бага.
Кем әйталыр: якынмы ул,
Еракмы ике ара?
Янымда Бәхет бара.
Икенче төн
Тезелде сүзләр кәгазьгә…
Тама да кибә карам…
Җирдә ничәнче ул, буй кыз,
Калдырган бәхет-яраң?
Кем синең серне ачалган?
Болытмы син йә җилме?
Кагылдың, киттең. Мин калдым,
Тетрәнеп калдым, тиле!
Кем сиңа үпкәли алыр
Йә ачу саклар сиңа?
Яратылгансың һәр йөрәк
«Гаебең»не акласынга!
Минме соң беренче гашыйк?
Соңгымы җанда ярам?
Бәлки, яңа шагыйрең мин?
Тагын исмең кабатлана —
Исмеңне пакьли карам!
Өченче төн
Зур рәхмәт тапкан анама! —
Мин – талант, көчле талант…
Әй, горур гүзәл, син мине
Ярат тик, мәңге ярат!
Тик уйлама: минем көчем
Җыр, иҗат түгел, бүтән…
Мин – гашыйк. Кешеләргә мин
Кояштай сөю йөртәм…
Мин сиңа карыйм… Син горур
Илаһи көчләр белән.
Ә мин бүтән… Мин янып һәм
Яндырып сөя беләм.
Сөю илтәм сиңа! Шуңа
Мин – талант, көчле талант…
Әй, горур гүзәл!
Шагыйрьне
Шул талант өчен ярат!
Дүртенче төн
Бер йөрәк бу… Күпме яну!
Эзләргә эз ялгана.
…Мин яраттым. Ярат син дә,
Тик уйнама, алдама.
Бу – минем дөрләп януым,
Шуңа җан шәрран яра;
Ышан син дә – күзләр аша
Җаныма сынап кара!
Син миңа гүя диңгезче
Табынган диңгез кебек,
Ял алырга дулкынында:
Карашың – чиксез өмет…
Мин исә – дулкын, җил дусы —
Табигать кошы кебек,
Яшьлегем белән хушлашам,
Диңгезгә, эчкә кереп.
Читать дальше