Җаңһр [на калмыцком языке]

Здесь есть возможность читать онлайн «Җаңһр [на калмыцком языке]» весь текст электронной книги совершенно бесплатно (целиком полную версию без сокращений). В некоторых случаях можно слушать аудио, скачать через торрент в формате fb2 и присутствует краткое содержание. Жанр: Старинная литература, epic_poetry, folklore, . Описание произведения, (предисловие) а так же отзывы посетителей доступны на портале библиотеки ЛибКат.

Җаңһр [на калмыцком языке]: краткое содержание, описание и аннотация

Предлагаем к чтению аннотацию, описание, краткое содержание или предисловие (зависит от того, что написал сам автор книги «Җаңһр [на калмыцком языке]»). Если вы не нашли необходимую информацию о книге — напишите в комментариях, мы постараемся отыскать её.

Олна амн үгин билг: тууль, тууҗ, домг, үлгүр, цецн үг, тәәлвртә тууль, дун — өргн, эң зах уга уурхан саң болдг болвч чигн теднәс өндртән үлҗ һарсн, олна сана зүрк хойр авлсн берк әрднь болснь — өөрд-хальмг улсин баатрлиг дуулвр "Җаңһр".
Хальмг баатрлиг дуулвр "Җаңһр" — нарт делкәд нер һарсн кесг эпосмуд дунд эврә өөдән чинртә орман әзлсн болдг.
Алдршсн нертә дуулвриг мана үй күртл хадһлҗ авч ирснь — өөрд-хальмгин дуулач билгтә улс — җаңһрчнр. Тедн дунд аһу ик нертә җаңһрч Ээлән Овлаг келҗ болхмн. Терүнә дару нерөн туурулсн Баснга Мукөвүн, бас чигн Шавалин Дава, Бадмин Мөңкнасн, Коозан Анҗука, Лиҗин Төөлт, нанъ чигн дуучнрин нердүд темдгтә.
"Җаңһр" хальмг улст өлсхднь — идән, ундасхднь — киитн булгин усн болад, эдгхднь — эм болад, даархднь — хувцн болад йовдг бәәсинь олна тууҗ медүлнә.
Җаңһр, Хоңһр, Санл баатрмудас үлгүр авч, Төрскән харсгч дәәнд кесг хальмгудын үрдүд омг, зөрмгән үзүлҗ, нерән туурулсмн. Тедн дунд Советск Союзин Герой Делгә Эрднь. Җаңһрин бодң-баатрмудын андһар:
Җил насн хойран
Җидин үзүрт өлгий,
Җилв бах хойран һанцхн
Җаңһртан өгий...—
кесг үйин хальмгудт өөдән үлгүр болсмн.
"Җаңһрин" 12 баатр бәәдг, "Җаңһрт" 12 бөлг бәәдг — гиһәд келцхәнә. Болв чигн "Җаңһрт" кезәнә 12-ас үлү бөлг бәәҗ. Тернь сүл җилмүдт ил болҗ медгдҗ йовна. Кесг өдр, кесг долан хонгтан келсн бийнь, "Җаңһрин" чилгчд күрдго бәәсмн.
Ода деерән номтнрин илдкҗ авсар "Җаңһрин" хөрн долан бөлг барлгдҗ һарсн бәәнә. "Җаңһр" кезә үүдсн болхмби гисн сурврт хөрү олхин төлә "Җаңһриг" бийинь авад шинҗләд хәләй. Җаңһрахн уулта, мод та, усн далата һазрт, өргн ик һолта орнд бүүрлсәр үзүлгднә. Җаңһрин баатрмудын теҗәл болсн хот-ундынъ, бәрҗ йовсн аң-аһурсынь, аңнҗ йовсн заһсынь, түлә кеҗ бәәсн модн-урһцынь, бәәсн геринь авад шинҗлхлә, "Җаңһр" ики кесг зун җилмүд хооран — "эрднин экн цагт" болсн тууҗин тускар келҗ өгчәнә. "Җаңһрин" эклц авад, умшад хәләй.
(Кичгә Төләһәр. "Җаңһр". Элст, 1974)

Җаңһр [на калмыцком языке] — читать онлайн бесплатно полную книгу (весь текст) целиком

Ниже представлен текст книги, разбитый по страницам. Система сохранения места последней прочитанной страницы, позволяет с удобством читать онлайн бесплатно книгу «Җаңһр [на калмыцком языке]», без необходимости каждый раз заново искать на чём Вы остановились. Поставьте закладку, и сможете в любой момент перейти на страницу, на которой закончили чтение.

Тёмная тема
Сбросить

Интервал:

Закладка:

Сделать

Хоңһрин гер авлһна бөлг

Эн долан дуңһра күцҗ суугсн
Дүүвр хар арзин сүүр дунднь,
Арслңгин Арг Улан Хоңһрнь
Эзн Җаңһртан
Зөвән күргн, келн бәәв:
Алдр нойн богддан медүлгчм —
Эркн арвн нәәмтә насндан
Би һанц кевәр юңгад бәәдгв?
Зерг, аңхрҗ хәәрн болтн!
Алдр Җаңһр мишән:
Мини Бумбин
Арнзл Зеердиг тохултха! — гиҗ зәрлг болв.
Мөрч Бор Маңна гидг баатр
Күүнә көврдгин чинән хазаринь авад һарв.
Көк девән өвснд,
Киитн булгин уснд
Эңгин олн сәәни күлгүдта йовгсн
Бумбин арнзл Зеердинь бәрәд,
Өндр шар-цоохр бәәшңгиг
Зев эргүләд авад ирв.
Хашр мөңгн үүднд ирәд,
Болдын сәәнәр боһчад,
Төмрин сәәнәр тушад,
Тәвн сәәни көвүдәр
Бәрүлҗ бәәһәд тохв.
Дел мөңгәр кеерүлсн делтринь тәвб,
Дегц зурһан давхр тохминь тәвб,
Деш хар эмәлинь тәвәд,
Терд мөңгн көвцгинь тәвб.
Олң татуриннь
Келкә найн нәәмн һорькиг
Ке шар-цоохр олнцгин захар
Хорн шүүһәр эвклдүлн,
Дарцг цаһан әрвңднь
Далн хойр хурняслулад,
Нәәмн татур хавсн заагурнь орулн татв.
Зура талнь
Зун нәәмн хоңх зүүһәд,
Күзүн талнь
Күрл нәәмн хоңхинь зүүһәд ирв.
Хурдн бийән
Ялмн сәәхн ха талан хураһад,
Хурц бийән
Хойр нүдн талан хураһад,
Сәәхн бийән
Сәәр талан хураһад,
Бумбан найн нәәмн алд сүүлән
Сәәр деерән сегләд ирв.
Зурһан тө чикән хәәчләд,
Өрмин иш сояһарн
Күрл мөңгн уудыг дөлилһәд,
Саңнаһарн сар, нарнла наадад,
Саһг дөрвн туруһарн
Тер Бумбин орнд зөвлм болад,
Шуһл мөңгн цулврасн бәргсн,
Тәвн сәәни көвүдиг
Иигән-тиигән тоңһ дарад,
Дөчн йисн хонга һазрт гүүхән санв.
Эзн деед богд Җаңһрт Арвн зурһата Шавдл хатнь
Хар торһн лавшгинь өмскв.
Һунн царин арсар һоллҗ,
Дөнн царин арсар девллҗ,
Хорта моһан зо дуралһҗ
Хорн шүүһәр шахгсн,
Махн болд альх тәвгсн,
Төмр болд товч тәвгсн,
Залу зандар ишлгсн,
Зала торһн салдрһта,
Әәрстин хар елдңгиг
Барун һарин альхнд
Шүүсн һартлнь атхв.
Эңгин олн сән дундан зәрлг болв:
Арслңгнн Арг Улан Хоңһрин
Залу баһ дүүвр цагтнь
Замбл хаани
Зандн Герл күүкнд
Шииләд морднав,— гив.
Барун талас
Байн Күңкән Алтн Цееҗнь:
Алдр зерг, түрд гитн,
Би танд нег зөв күргсв,— гиҗ бәәнә.
Кезәнә, тана орнд
Орҗ өгәд уга цагт,
Улман Агсг Улан гидг
Күлгиннь хурдн цагт,
Эврә бийиннь залу чиирг цагт
Шарһулин һурвн хаанла
Бәәр кес гиһәд,
Һанц бийәр йовад,
Тер саамдан
Бәәр болл уга хәрҗ йовад,
Җаңһрахнд орҗ өгсн цагт
Бөк Мөңгн Шигшрһд
Нег көвүн бәәдг эс билү гиҗ санад,
Эн Замбл хаани
Нутгин захар давҗ йовад,
Ардан негл гилс гиҗ хәлән,
Күүкинь шинҗлгсн биләв.
һунта бийнь
һучн зурһан терзин герләр
Иирн йисн торһ
Ниилүлҗ суусн бийнь харгдла.
Һадр бийнь
Мөн арагни мөн болв чигн,
Дотр бийнь
Шулмин дүртә күүкн билә.
һазрин күүкд чилгсн биш,
Тер күүкнд бичкә келтн,— гиҗ
Күңкнҗ келҗ бәәнә.
Эзн богд Җаңһрнь
Тер үгинь соңсад:
Мини зөв гисиг
Чи юңгад буру гинәч?
Кезәнә меддг биләч,
Ода меддгәсн һарад көгшрҗч,
Келсн үгчн
Шүдн-амарчн һарх болтха!—
Гиҗ зәрлг болв.
Үкс босв,
Эркн арвн хойр сәәдүднь
Өмнәснь босн дөңнв.
Хашр мөңгн үүдиг татхла,
Тавн миңһн хоңх җиңнәд,
Түлкхлә, түмн хоңх җиңнәд,
Арнзл Зеердин өер һарад ирв,
Арднь Байн Күңкән Алтн Цееҗнь
Күңкнҗ келн суув:
Долан үйднь дахн төргсн
Домбин арнзл Зеердиннь
Керлкәднь өөкн уга,
Кемлкәднь чимгн уга болснь;
Алдр нойн Җаңһр бийнь
Өмн бийнь салькнд цокгдад,
Ар бийнь нарнд шатад,
Алтн бәәрин шар-цоохр
Арман көндлң дүүрәд,
Әрә тавлҗ йовхнь үзгдх.
Гинҗүр меңгн дөрәд
Миимин улан һосн
Күрхин тенд бийд,
Төрд мөңгн көвцг деер
Очн мет өсрәд тусв.
Бадмин сәәхн йөрәлән тәвәд,
Алтн җолаг зев эргүләд,
Өндр шар-цоохр бәәшңгән
Зев эргәд һарв.
Нарн һарх үд хойран
Хоорндаһур һарад одв.
Ке шар-цоохр олнцгин захд
Дуута долан миңһ дарад,
Дун уга долан миңһ дарад одв.
Өмн хойр көлән —
Өдрә һазрт,
Хөөт хойр көлән
Хонга һазрт тәвәд одв,
Өргәрн һазр шүргн гүүһәд,
Өвцүһәрн өргән дөңнәд,
Хойр талан шуукрлһнд
Талх һазрин өвсн эврән әргдәд,
Хәврһ хаҗуһаснь хәләсн күмнд —
Өлңгәс босгсн
Өл-маңхн цаһан туула мет
Өлң деегүр өрвкәд одв.
Долан долан
Дөчн йисн хонг гүүлгв.
Болзатын Бор ик
Давхн деер һарад ирв,
Арнзл Зеердиг сөөһәд буув.
Болдын сәәһәр боһчад,
Төмрин сәәһәр тушад оркв,
Шуһл мөңгн цулвриг суңһҗ бәрәд,
Әәрстин хар елдңгән
Хәврһдән чирн йовад,
Киитн хар нүдәрн
Дөрвн талан харн хәләв.
Нарн һарх үд хойран хоорнд

Читать дальше
Тёмная тема
Сбросить

Интервал:

Закладка:

Сделать

Похожие книги на «Җаңһр [на калмыцком языке]»

Представляем Вашему вниманию похожие книги на «Җаңһр [на калмыцком языке]» списком для выбора. Мы отобрали схожую по названию и смыслу литературу в надежде предоставить читателям больше вариантов отыскать новые, интересные, ещё непрочитанные произведения.


Отзывы о книге «Җаңһр [на калмыцком языке]»

Обсуждение, отзывы о книге «Җаңһр [на калмыцком языке]» и просто собственные мнения читателей. Оставьте ваши комментарии, напишите, что Вы думаете о произведении, его смысле или главных героях. Укажите что конкретно понравилось, а что нет, и почему Вы так считаете.

x