Adam Mickiewicz - Pan Tadeusz

Zaraz, dzisiaj, Stryjaszku, a jutro najdaléj:

Wszak pamiętacie, żeśmy Hrabiego wyzwali.

Bić się z nim to rzecz moja, posłałem wyzwanie,

W Litwie jest zakazane pojedynkowanie,

Jadę więc na granicę Warszawskiego Księstwa;

Hrabia, prawda, fanfaron, lecz mu nie brak męstwa,

Na miejsce naznaczone zapewne się stawi,

Rozprawim się; a jeśli Bóg pobłogosławi,

Ukarzę go, a potem za Łososny brzegi

Przepłynę, gdzie mnie bratnie czekają szeregi.

Słyszałem, że mi ojciec testamentem kazał

Służyć w wojsku, a nie wiem, kto testament zmazał".

"Mój Tadeuszku - rzekł stryj - czy Waszeć kąpany

W gorącej wodzie, czy też kręcisz jak lis szczwany,

Co indziej kitą wije, a sam indziej bieży?

Wyzwaliśmy, zapewne, i bić się należy.

Ale jechać dziś, skądżeś Waszeć tak się zaciął?

Przed pojedynkiem zwyczaj jest posłać przyjacioł,

Układać się, wszak Hrabia może nas przeprosić,

Deprekować; czekaj Waść, czasu jeszcze dosyć.

Chyba inny giez jaki Waści stąd wygania,

To gadaj szczerze, po co takie omawiania?

Jestem twój stryj; choć stary, znam, co serce młode;

Byłem ci ojcem (mówiąc gładził go pod brodę).

Już w ucho szepnął o tem mnie mój palec mały,

Że Waszeć masz tu jakieś z damami kabały.

Za katy, prędko teraz młodź do dam się bierze!

No, Tadeuszku, przyznaj mi się Waść, a szczerze".

"Jużci - bąknął Tadeusz - prawda, są przyczyny

Inne, kochany Stryju! może z mojej winy!

Omyłka! cóż? nieszczęście! już trudno naprawić!

Nie, drogi Stryju, dłużej nie mogę tu bawić!

Błąd młodości! Stryjaszku, nie pytaj o więcej,

Ja muszę z Soplicowa wyjeżdżać co prędzej".

"Ho - rzekł stryj - pewnie jakieś miłośne zatargi!

Uważałem, że Waszeć wczora gryzłeś wargi

Poglądając spode łba na pewną dziewczynkę,

Widziałem, że i ona miała kwaśną minkę.

Znam ja te wszystkie głupstwa; kiedy dzieci para

Kocha się; to tam u nich nieszczęść co niemiara;

To cieszą się, to znowu trapią się i smucą;

To znowu Bóg wie o co do zębów się skłócą;

To stojąc w kątkach jakby mruki, nie gadają

Do siebie, czasem nawet w pole uciekają.

Jeżeli na was raptus podobny napada,

Bądźcie tylko cierpliwi, już jest na to rada;

Biorę na siebie wkrótce przywieść was do zgody.

Znam ja te wszystkie głupstwa, wszakże byłem młody.

Powiedz mi Wasze wszystko; ja może nawzajem

Coś odkryję i tak się oba poprzyznajem".

"Stryjaszku - rzekł Tadeusz (całując mu rękę

I rumieniąc się) - powiem prawdę; tę panienkę,

Zosię, wychowanicę Stryja, podobałem

Bardzo, choć tylko parę razy ją widziałem;

A mówią, że Stryj dla mnie za żonę przeznacza

Podkomorzankę, piękną i córkę bogacza.

Teraz nie mógłbym z panną RÂodųżą się ożenić,

Kiedy kocham tę Zosię; trudno serce zmienić!

Nieuczciwie, żeniąc się z jedną, kochać drugą,

Czas może mnie uleczy; wyjadę - na długo".

"Tadeuszku! - stryj przerwał - to mi dziwny sposób

Kochania się: uciekać od kochanych osób!

Dobrze, żeś szczery; widzisz, głupstwo byś wypłatał

Odjeżdżając: a co Waść powiesz, gdybym swatał

Sam Waci Zosię! He! cóż, nie skoczysz z radości?"

Tadeusz rzekł po chwili: "Dobroć Jegomości

Dziwi mnie! Lecz cóż? łaska Stryja Dobrodzieja

Nie przyda się już na nic! Ach! próżna nadzieja!

Bo pani Telimena nie odda mi Zosi!"

"Będziem prosić" - rzekł Sędzia.

"Nikt jej nie uprosi -

Przerwał prędko Tadeusz - nie, czekać nie mogę,

Stryjaszku, muszę prędko, jutro jechać w drogę.

Daj mi, 5tryjaszku, tylko twe błogosławieństwo,

Wszystko przygotowałem, jadę zaraz w Księstwo".

Sędzia wąs kręcąc, z gniewem na chłopca spozierał:

"To Waść tak szczery? takeś mi serce otwierał?

Naprzód ów pojedynek! Potem znowu miłość

I ten wyjazd, oj! jest tu w tem jakaś zawiłość.

Już mnie gadano, jużem kroki Waści badał!

Asan bałamut i trzpiot, Asan kłamstwa gadał.

A gdzież to Asan chodził onegdaj wieczorem?

Czego Asan jak wyżeł tropił pode dworem?

O Tadeuszku! jeśli może Asan Zosię

Zbałamucił i teraz uciekasz? młokosie,

To się Waci nie uda; lubisz czy nie lubisz,

Zapowiadam Asanu, że Zosię poślubisz,

A nie, to bizun - jutro staniesz na kobiercu!

I gada mnie o czuciach! o niezmiennym sercu!

Łgarz jesteś! pfe! ja z Waści, Panie Tadeuszu,

Zrobię śledztwo, ja Waści jeszcze natrę uszu!

Dziś dość miałem kłopotów! Aż mi głowa boli!

Ten mi jeszcze spokojnie zasnąć nie dozwoli!

Idź mi Waść spać!"

To mówiąc, drzwi na wściąż otwierał

I zawołał Woźnego, żeby go rozbierał.

Tadeusz cicho wyszedł, opuściwszy głowę;

Rozbierał w myśli przykrą ze stryjem rozmowę,

Pierwszy raz połajany tak ostro!... ocenił

Słuszność wyrzutów, sam się przed sobą rumienił.

Co począć? jeśli Zosia o wszystkiem się dowie?

Prosić o rękę? a cóż Telimena powie?

Nie - czuł, że nie mógł dłużej zostać w Soplicowie.

Tak zadumany, ledwie zrobił kroków parę,

Gdy mu coś drogę zaszło; spójrzał, widzi marę,

Całą w bieliźnie, długą, wysmukłą i cienką.

Suwała się ku niemu z wyciągniętą ręką,

Od której odbijał się drżący blask miesięczny,

I przystąpiwszy, cicho jęknęła: "Niewdzięczny!

Szukałeś wzroku mego, teraz go unikasz,

Szukałeś rozmów ze mną, dziś uszy zamykasz,

Jakby w słowach, we wzroku mym była trucizna!

Dobrze mi tak, wiedziałam, kto jesteś! - mężczyzna!

Nie znając kokieterii, nie chciałam cię dręczyć,

Uszczęśliwiłam; takżeś umiał mnie zawdzięczyć!

Tryumf nad miękkim sercem serce twe zatwardził;

Żeś je zdobył zbyt łacno, zbyt prędkoś niem wzgardził!

Dobrze mi tak! lecz straszną nauczona probą,

Wierz mi, iż więcej niż ty - gardzę sama sobą!"