Адам Міцкевіч - Пан Тадэвуш

А гэта ёсць..." Мацей спыніў тут сказ пачаты,

Хлеб памачыў у боршч і стаў жаваць без слова.

І Падкамораму не ўсмак была прамова,

І моладзь загула. Суддзя ўмяшаўся ў свары

Аб'явай пра З'яўленне ў залі трэцяй пары.

Быў гэта Рэент, рэентам ізноў назваўся.

Ніхто яго пазнаць не мог - ён апранаўся

Заўжды па-польску, а цяпер праз Талімэну

Зрабіць быў змушаны ў адзежы перамену

І апрануцца па-французску адмыслова.

Відаць, што фрак адняў яму душы палову:

Ідзе, як кій глынуўшы, проста, нерухава,

Як жораў, і ні ўлева не зірне, ні ўправа.

Хоць твар спакойны, ды на ім відочны мукі:

Не знае, як зрабіць паклон, куды дзець рукі.

Ён жэсты так любіў - за пояс рукі ўсаджваў,

А пояса няма - дык вось жывот пагладжваў.

Памылку згледзеўшы, сумеўся небарака

І ўсунуў дзве рукі ў адну кішэню фрака.

Ідзе між кпін наўкольных, рад бы быў схавацца,

Ды змушан як злачынства нейкага стыдацца.

Аж здрыгануўся, Мацька згледзеўшы у залі.

А Мацек з Рэентам заўсёды сябравалі.

Цяпер на Рэента стары так глянуў злосна,

Што той спалохаўся, яму ўміг стала млосна,

І ад няёмкасці руку ўзняў зашпіліцца.

Дабрынскі ж толькі двойчы вымавіў: "Дурніца!"

І так абурыўся за гэткае убранне,

Што з-за стала падняўся і без развітання

Сеў на каня крадком і выпхнуўся дахаты.

Тым часам Талімэна свой убор багаты

І прыгажосць паказваць цешыцца з нагоды,

Бо ўсё на ёй сягоння найсвяжэйшай моды.

Ў якой была сукенцы, галаўным уборы,

Дарма пісаць пяром, дарма ўсе абгаворы,

Мо пэндзаль паказаў бы цюлі і птыфэні,

Бландзіны, кашаміры, перлы і каменні,

Ружовасць твару, вока ўзбліскі, броваў цені.

Пазнаў яе і Граф, дык бледны ад знявагі,

Ускочыў з-за стала, шукаў ля боку шпагі:

"I гэта ты!- ускрыкнуў.- Ці тут злыя мары?

Ты на маіх вачах ідзеш з другім у пары?

Ілжывая, куды цябе нявернасць кліча?

I не схаваеш зараз пад зямлю аблічча?

Дык гэтак помніш тое, ў чым ты мне клялася?

Пашто ж мне стужка гэта вось твая здалася?

Бяда таму, хто так мяне зняважыў груба!

Праз труп мой хіба пойдзе ён з табой да шлюба!"

Усталі госці, Рэент страшна ўсхваляваўся,

Тут Падкаморы ворагаў змірыць стараўся.

А Талімэна, Графа клікнуўшы ў старонку:

"Яшчэ,- шапнула,- ён не ўзяў мяне за жонку.

Калі ты пратэстуеш, дык у чым тут гора?

Скажы мне толькі зараз проста, цвёрда, скора:

Ці ўсё кахаеш, ці ў пачуццях не змяніўся

І ці са мною зараз ты б тут ажаніўся,

Сягоння, зараз? Хочаш, Рэента пакіну!"

Граф адказаў: "I зразумей ты тут жанчыну!

Ты гэткаю была ў пачуццях паэтычнай,

А зараз сталася бясконца празаічнай.

І што ў вас за жаніцьбы? Хіба дзеля мукі,

Бо не кранаюць душ, а толькі вяжуць рукі.

Павер, прызнанні ёсць без лішніх слоў, без ласкі

І без абавязацельстваў ёсць абавязкі!

Два сэрцы закаханыя на'т і здалёку

З сабой вядуць размову, быццам зоркі ў змроку.

Хто знае! Можа ад таго зямля ад сонца

Імкнецца і так міла месяцу бясконца,

Што бачаць век сябе, бягуць к сабе заўсёды,

Ды збліжыцца з сабой няма у іх нагоды!"

"Даволі гэтага,- спыніла,- не планета

Я, з ласкі Божай, пане Графе, а кабета.

Даволі плесці тут ні тое ані сёе.

Прасцерагаю, піснеш слоўца хоць малое,

Каб шлюб сарваць, дык так, як Бог святы мне мілы,

Я скочу з кіпцюрамі ў твар і з цэлай сілы..."

"Не буду,- Граф сказаў,- разбурваць шчасце пані".

І сумны позірк адвярнуў без хвалявання.

Пасля, как пакараць няверную каханку,

Звярнуў сваю ўсю ўвагу на Падкамаранку.

А Войскі з думкай, што зайздроснікаў пагодзіць

Разумным прыкладам, пачаў ізноў выводзіць

Гісторыю Налібацкую з даўніх часаў

Пра спрэчку Рэйтана і князя фон Дынасаў,

Але, марожанае скончыўшы і воды,

Усе на двор выходзяць дзеля ахалоды.

Канчаюць і сяляне. Мёд гарыць у шклянцы,

Збан кружыць, але вось рыхтуюцца ўжо танцы.

Тадэвуша шукаюць. Аж знайшлі нарэшце -

Шаптаў ён штосьці, адышоўшы ўбок, нявесце:

"Хачу я, Зофія, пра нешта запыгацца,

Я з дзядзькам гаварыў, не будзе ён спрачацца.

Вось большасць вёсак, што маімі стацца маюць,

Табе, паводле права, ў спадку прыпадаюць,

Таму з'яўляюцца тваімі і сяляне.

Не смею лёсу іх змяніць без згоды пані.

А ў час, як зноў мы жыць у вольным краі сталі

Ці ж хопіць, каб сяляне столькі скарысталі

У тым, што пана на другога памянялі?

Што праўда, і ранейшы пан быў к ім ласкавы,

Ды невядома, як павернуцца ўсе справы,

Вось я салдат, і мы смяротныя абое,