Адам Міцкевіч - Пан Тадэвуш

Тадэвушаву волю аб'явіў прысутным.

Пачуўшы навіну так важную, сяляне

Да паніча падбеглі, кінуліся к пані.

"Няхай жывуць пан з паняю!" - крычалі ў згодзе.

Тадэвуш крыкнуў: "Роўнасць хай жыве ў народзе!"

Дамброўскі мовіў: "За народ падымем чашы!"

Народ крычаў: "Жывуць хай камандзіры нашы!

Хай армія жыве! Свабода! Люд наш просты!"

І так ішлі чаргой віваты, крыкі, тосты.

І толькі Бухман радасці прычын не бачыў,

Праект хваліў, але ахвотна б перайначыў,

А перш камісію б легальную назначыў,

Якая б... Часу грамадзе было замала,

Таму яна з яго парад не скарыстала.

Бо на замковага двара вялізарным абшары

Пасталі госці, пазбіраўшыся ўжо ў пары.

"Давайце паланез!" - чуваць навокал словы.

Прыводзяць афіцэры свой аркестр вайсковы,

Але Суддзя звярнуўся тут да генерала:

"Скажыце, каб капэлія крыху счакала,

Сягоння ж, знаеце, заручыны спраўляем,

А ў родзе нашым, страдаўнейшым звычаем,

У гэты дзень вясковыя музыкі граюць.

Вось дудары, скрыпач і цымбаліст чакаюць,

Вунь бедакі нярвуюцца, той скрыпку ўзносіць,

А вось дудар паклонам і вачыма просіць.

Калі адправіць іх, паверце мне, заплачуць.

Пры іхняй музыцы сяляне лепш паскачуць.

Няхай пачнуць, няхай пацешацца сяляне,

Тады паслухаем аркестравага грання".

Даў знак.

Скрыпач абодва закасаў рукавы,

Грыф сціснуў, барадой прыпёрся да падставы

І смык, нібы каня, пусціў у ход з наскоку.

На гэта дудары, што там стаялі збоку,

Як крыллямі б'ючы, няспынным локцяў рухам

Мяхі сціскаюць, твары надзімаюць духам.

Падумаеш, што вось яны з таго задору,

Нібы Барэя дзеці, узлятуць угору.

Цымбалаў нестае.

Было музыкаў многа,

Але не ўпросіш граць пры Янкелю нікога.

(А Янкель быў на ўсю зіму кудысьці скрыўся,

Цяпер з галоўным штабам войска зноў з'явіўся.)

Вядома ўсім было, што ён мастак удалы,

Што, як ніхто, любіў і разумеў цымбалы.

Дык інструмент нясуць, граць просяць цэлым хорам,

А ён бароніцца, што адчувае сорам,

Што агрубеў, бо граць даўно не давялося,

З паклонам уцякае. Бачыць гэта Зося,

Бяжыць к яму і з белай падае далоні

Кручкі, якімі цымбаліст у струны звоніць.

Другой рукою гладзіць бараду старога,

З паклонам просіць: "Ну паграйце, хоць нямнога,

Мае ж заручыны сягоння, вы ж хацелі

І абяцалі на маім паграць вяселлі".

Любіў надзвычай Янкель Зосю. Барадою

Кіўнуў на згоду, дык таўпяцца грамадою

К яму, падносяць крэсла, падаюць цымбалы,

Кладуць іх на калені. Рад музыка ўдалы,

Глядзіць на ўсіх, як ветэран, калі унукі

Са сценкі меч яго цяжкі бяруць у рукі;

Смяецца дзед і, хоць даўно не кратаў зброі,

Упэўнен, што рука не выйшла йшчэ са строю.

Тым часам вучні два, прыкленчыўшы ў паклоне,

Наводзяць інструмент - у струны ціха звоняць,

А Янкель, зрок прыжмурыўшы шчасліва,

Трымае палачкі ў руках, сядзіць маўкліва.

І вось ударыў зразу тактам трыумфальным,

Пасля стаў сеч гусцей, нібы дажджом навальным.

Здзівіў усіх, ды гэта - толькі спробы гукі,

Бо ўраз спыніў іх, прыпадняўшы ўгору рукі.

Зноў грае: тон дрыжачы ледзь кранае вуха,

Нібы струну чапіла лёгкім крыллем муха,

Узняўшы ціхі зык працяглага бранчэння.

Мастак глядзеў у неба і чакаў натхнення.

Зірнуў з гары, інструмент змерыў вокам горда,

Узняў угору рукі і спусціў іх цвёрда.

Здумеліся усе...

Увесь струн набор вялікі

Так грымнуў, быццам янычарскія музыкі

Ударылі ў званкі, ў талеркі, ў бубны, ў трубы.

Гудзе "Маёвы паланез". Напеў той любы

Прыносіць радасць, радасцю слых поіць -

Гуляць дзяўчаты хочуць, хлопцы аж не ўстояць.

Але старых панеслі ў прошлае ўспаміны,

У час такі шчаслівы для ўсяе краіны,

Калі паслы з сенатам у агульнай залі

З народам зміранага караля віталі,

У танцах пяючы: "Віват кароль жаданы!

Віват саслоўі ўсе! Віват дэлегаваным! "

Мастак прыспешвае зноў такты з сілай дужай,

Ды вось пусціў акорд фальшывы, як сык вужа,

Як быццам бы па шкле жалеза скрыгатала,

Ажно дрыготка праняла ўсіх і скавала.

І ўсе з трывогай пазіралі неспакойна:

Музыка мыліцца, ці інструмент нястройны?

Не змыліцца такі! Сумысля ён кранае

Струну здрадлівую і песню абцінае,

Штораз мацней дае акорд расхваляваны,

Супроць акордаў згодных сканфедэраваны.

Аж Ключнік, зразумеўшы, ў чым тут таямніца,

Азваўся: "Знаю, знаю! Гэта - Таргавіца!"

І раптам, пырснуўшы, струна аж засвістала.

Музыка рушыць прымы, такты рве нядбала,