Адам Міцкевіч - Пан Тадэвуш

Не месца гэтакім слядам на зеляніне.

Людскіх ні воўчых Талімэна не збірае,

Рассеяная, нудна вокал пазірае,

Задраўшы галаву. Пан Рэент дык у гневе

Казаў, што мо прыйшла шукаць грыбоў на дрэве.

Асэсар з'едліва назваў яе ільвіцай,

Што месца выглядае, дзе б гняздом спыніцца.

Яна ж, відаць, шукала ціхай адзіноты

I, ў грамадзе хадзіць не маючы ахвоты,

Да ўзгорачка ляснога крокі скіравала,

Дзе ценю больш, дзе болып магутных дрэў стаяла.

Між дрэў прасвечваў камень; ручаёк пад глыбай

Журчаў і пырскаў, а пасля шкляною шыбай,

Як бы шукаючы цяньку, хаваўся ў зелле,

Якое над вадой буйное лісце сцеле.

Там шустры той дуронік, у траву спавіты,

Лістамі падасланы, ад вачэй закрыты,

Знячэўку пачынае ціханька шаптаці,

Падобным стаўшы да крыклівага дзіцяці,

Якому зыбку маці ахіне ў радзюжку

І макаўя, каб спала, ўложыць пад падушку.

Ахвотна Талімэна тут адпачывае

І гэты кут Святыняй думак называе.

На бераг ручая на зелень разаслала

Свой шаль кашаміровы колеру карала,

А потым, як плыўчыха, што к вадзе хінецца

Памалу, покуль першы раз не акунецца,

Укленчыла і стала нахіляцца бокам

I, схопленая тым каралавым патокам,

Апала на яго і цела распасцёрла,

Аблакацілася, рукамі твар падпёрла,

Схіліла галаву. І ў той жа міг у зеллі

Лісты французскай кнігі ярка заблішчэлі.

Над алебастрам распасцёртага рамана

Вілася косаў смоль істужкай пасплятана.

У травы смарагдзе, на крываўнікавым шалі,

У доўгай сукні - яснай пляме на карале,

З канца якой блішчэў прычоскі кок вялікі,

А на другім канцы чарнелі чаравікі

І ззяла бель між імі рук, панчошак, твару,

Яна была зусім, як вусень, што з гушчару

Павольна выпаўз на кляновы ліст. Ды толькі

Малюнка гэтага краса, прынадаў столькі

Дарма чакалі знатакоў - ніхто не гляне

Ў той бок, так захапіла ўсіх грыбоў збіранне.

Аднак Тадэвуш наглядаў, пастрэльваў вокам

І ледзь прыкметна пачынаў збліжацца бокам,

Як паляўнічы, што ў рухомай з голля будцы

Стараецца на колцах к дрофам падцягнуцца

Ці, севак ловячы, канём сябе прыкрые,

Ідзе каля сядла, або пад конскай шыяй

І быццам барануе ці мяжой праходзіць,

А сам што раз бліжэй да птушак падыходзіць.

Так краўся і Тадэвуш.

Мусіў запыніцца

Аднак, бо вось Суддзя збліжаўся да крыніцы.

Гулялі з ветрам полы апранахі белай

І хустка, што канцом на поясе вісела,

А саламяны брыль, падвязаны за вухам,

Хістаўся, як лапух, услед за кожным рухам,

То ападаючы на плечы, то на вочы.

Вось гэтак з посахам Суддзя палянай крочыў.

Перш чым прысесці, к Талімэне прыступіцца,

Нагнуўся, рукі вымыў з берага ў крыніцы,

Апёрся на слановай булдавешцы кія,

На камень сеў і словы стаў казаць такія:

"Бач, ваша, з часу, як да нас прыбыў у госці

Тадэвуш, неспакой мяне гняце чагосьці.

Я сам стары, бяздзетны, гэты ж вось хлапчына

Усяго маёй уцехі, і такім вось чынам

Майго багацця ён наследнік. З ласкі неба,

Пакіну неблагі яму кавалак хлеба.

Пара падумаць пра яго усталяванне,

Ды толькі вось на клопат мой хай ваша гляне:

Мой брат, пан Яцак, бацька Тадавушкаў, знаеш,

Які дзівак,-яго намераў не згадаеш.

Вандруе і не хоча да сваіх вяртацца,

Не хоча сыну нават, што жыве, прызнацца,

А ўсё кіруе ім. То ў легіён меў планы

Яго паслаць... Я гэтым быў засумаваны

І ледзь дабіўся згоды, каб застаўся ён тут дом

І ажаніўся. Ажаніўся б ён, вядома,

Я пару ўжо нагледзеў. У ва ўсёй акрузе

Для Падкаморага па знатнасці, заслузе

Няма раўні. Старэйшая іх дочка Ганна

На выхадзе - прыгожая, з пасагам панна,

Спытаць хацеў я". Талімэна пабялела,

Злажыла кнігу, паднялася раптам, села.

"Клянуся мамай,- мовіла,- мой пане браце,

Які ж тут сэнс? Дзе ж ваша аб жыцці паняцце?

Дык думаеш Тадэвушу стаць дабрадзеем,

Зрабіўшы юнака такога грэчкасеем?

Завяжаш свет яму, павер, клясці вас будзе!

Такія таленты ў сяле зглуміць, у брудзе!

Павер, ён здольнае дзіця, як я пазнала,

І варта, каб ён свет пабачыў многа-мала.

Брат, добра зробіш, як пашлеш яго ў сталіцу,

Напрыклад, у Варшаву. Ці мо лепш спыніцца

На Пецярбурзе? На зіму туды, быць можа,

Ізноў паеду я. Мо ў гэта падарожжа

Тадэвуша б паслаць? Я там знаёмствы маю,

Уплывы. Гэта ж на карысць было б, я знаю.

З маёй падмогай ён прыняты ўсюды будзе,

А калі важныя яго пазнаюць людзі,

Чын атрымае, ордэн. Ну тады б падацца

Мог і ў адстаўку і дамоў сабе вяртацца,