Адам Міцкевіч - Пан Тадэвуш

У мой час, пане, згодна мовы паляўнічых,

Дзік, лось, мядзведзь ды воўк шляхоцкай быў здабычай

А вось без рог, клыкоў ці кіпцюроў звярына

Была здабычаю слугі ды селяніна.

Ніхто з паноў не ўзяў бы стрэльбы ў рукі потым,

Калі б яе спаганіў нехта дробным шротам!

Трымалі і хартоў, ды толькі для забавы.

Калі з-пад ног шмыгне шарак пасля аблавы,

Тады за ім сабак, бывала, выпускалі,

А следам панічы на коніках скакалі

Пад вокам у бацькоў, што ў той бок ледзь глядзелі,

Ні то што каб пасля сварыліся, гудзелі.

Дык хай яснавяльможны Падкаморы рачыць

Адклікаць той загад і мне няхай прабачыць,

Што не магу на гэта ехаць паляванне

І што ніколі там нага мая не стане!

Завуць мяне Грачэха, а ад часаў Леха

За зайцам не ганяўся ні адзін Грачэха!"

Тут смех падняўся і гучаў праз час каторы.

Усталі з-за стала. Перш рушыў Падкаморы -

За важны чын і ўзрост яму тут гонар гэткі.

Ён кланяўся старым і дамам, і падлеткам.

За ім пайшоў манах, Суддзя - пры Бернардыне.

Суддзя ў дзвярах падаў руку Падкамарыне,

Тадэвуш - Талімэне, Асэсар - Крайчанцы,

А на канцы пан Рэент - Войскай Грэчашанцы.

Тадэвуш з маладзейшымі ў гумно падаўся,

Ды быў збянтэжаны і думкай заглыбляўся

У дзень мінулы і ў здарэнняў чаргаванне:

Суседка ля стала, а перад тым спатканне,

I асабліва слова "цётка" каля вуха

Дакучліва гудзела, быццам тая муха.

Хацеў пра Талімэну ў Вознага спытацца,

Але без сведкаў не ўдалося з ім спаткацца.

І Войскага не бачыў - той без затрымання

Падаўся за гасцямі, маючы заданне

Адвесці дамам і старэйшым для спачынку

Пакоі адпаведныя ў жылым будынку.

А маладых Тадэвушу загад быў даны

Завесці ў пуню, ў сена торп падрыхтаваны.

Праз паўгадзіны ціш была вакол, якая

Мо ў кляштары, як змоўкне звон начны, бывае,

І толькі вартаўнік у цемры адзываўся.

Паснулі ўсе. А сам Суддзя яшчэ не клаўся,

Яшчэ ён планаваў наступнага дня справы

І будучыя ў полі для гасцей забавы.

Загад даў войтам, ахмістрыні, аканомам

І ўсім, хто ў доме працаваў і па-за домам,

А потым у рахунках дня стаў разбірацца.

Нарэшце клікнуў Вознага: час распранацца.

Перш Возны пояс зняў з яго шырокі, літы

Работы слуцкай - кручаны і віты,

Залататканы з кутасамі шляк багаты,

А сподам чорна-серабрысты шоўк у краты.

Той пояс носяць толькі важныя асобы -

На светлы бок днём свят, на чорны - ў дні жалобы.

Тут толькі Возны ўмеў яго завязваць, скласці,

Дык вось складаў і бараніўся ад напасці:

"I што ж, што я сталы занёс сягоння ў замак?

Ніякіх страт, а цяжбе новы дан напрамак.

За замак жа вядзецца ў нас сягоння справа.

З сягонняшняга дня - у нас на замак права,

І як бы супраціўны бок не завіхаўся,

Я маю доказы, што замак нам дастаўся,

Бо хто гасцей у замку за сталом прымае,

Той сведчыць, што бярэ яго ці што трымае.

Саміх праціўнікаў мы выставім у сведкі.

Вядомы мне ўжо не адзін выпадак гэткі".

Суддзя ўжо спаў, дык Возны выйшаў ціха ў сені,

Ля свечкі сеў і выняў кніжачку з кішэні,

Што, быццам малітоўнік, век яму служыла.

Гартаць яе было старому вельмі міла.

Была гэта ваканда трыбунала: радам

У ёй стаялі спісы спраў, што прад урадам

Сам Возны выклікаў іх у даўнейшым часе,

Ці аб якіх пасля ўжо вестка разышлася.

Ваканда для чужога - проста спіс іменняў,

А для ўладальніка - вялікі збор здарэнняў.

Чытаў і ўспамінаў: Агінскія з Візгірдам,

Дамініканцы з Рымшам, Рымша з Вышагірдам,

Радзівіл з Верашчакам, Гедрайць з Радултоўскім,

З кагалам Абуховіч, Юрага з Пятроўскім,

З Міцкевічам Малеўскі і на заканчэнне

З Сапліцам Граф. Пераглядзеўшы ўсе іменні,

Зноў бачыць справы ўсе, іх ход цікавы, рэдкі,

І ажываюць зноў бакі: і суд, і сведкі.

І бачыць сам сябе, як некалі, бывала,

У сінім кунтушы ён, служка трыбунала,

Абпёршыся на шаблю, стол рукой пакажа,

Нязгодных выкліча і "сціхніце" прыкажа.

Між гэтых дум, малітву шэпчучы, памалу

Заснуў апошні ў Княстве Возны трыбунала.

Так забаўляліся, жылі ў былыя годы

Ў літоўскай ціхай вёсцы, а ў той час народы

Сцякалі кроўю і слязьмі, бо ён, Бог войнаў,

Акружаны палкамі, гнаў народ свой збройны

І спрэжаных арлоў срабрыстых з залатымі

То ў Лівію, то зноў між Альпамі крутымі

За громам кідаў гром, то ў Піраміды, Табар,

Марэнга, Ульм, Аўстэрліц. Смерць, Насілле, Забар

Ішлі за ім і перад ім. А тая сіла

Пранесла славу заваёўнікаў ад Ніла

Ажно на поўнач, дзе ля Нёмна паваротаў