Неизвестно - Дубянецкі

В. І. уважліва абсьледаваў усе мае органы, якія пералічаны на шыльдзе, што на дзьвярах гэтага кабінету, – “вуха, горла, нос” – і сказаў, што праз дзень-другі голас мой вернецца, парушэньняў ніякіх тут у мяне няма.

– А дзе вы думаеце адпачываць сёлета? – спытаў прафесар, незабыўшы, што за акном гуляе час летніх адпускоў.

– Зьбіраюся з сям’ёю ў Малдавію, – адказаў я коратка.

– Цудоўна, цудоўна! – малдаўскія каньякі і віны паспрыяюць канчатковаму выздараўленьню, – весела заключыў добры прафесар.

– Васіль Іванавіч! Што вы робіце, – заенчыла мой урач.

– А! Вы запісваеце мае парады? – убачыўшы перад урачом разгорнутую маю “гісторыю”, сказаў прафесар. – Дык я зусім сур’ёзна сказаў, запішыце, калі ласка, і гэтую параду.

Дома жонка-ўрач не паверыла ў маю байку пра добрага прафесара і яго чароўныя лекі.

Сёньня я другі раз сустрэўся з прафесарам Калядой. Гэту кансультацыю прызначыла мне ўрач Тацяна Віктараўна: некалькі дзён у мяне трымаецца хрыплы голас, хоць галасавыя зьвязкі яна знайшла ў парадку.

Прафесар прыняў мяне ў сваім кабінеце – на чацьвёртым паверсе Рэспубліканскай бальніцы (у старым корпусе). Я застаў яго за вывучэньнем маёй “гісторыі”. Ён паказаў мне на крэсла, і сам сеў каля мяне. Кароткае апытаньне. Уважлівае абсьледаваньне.

– Зьвязкі – нармальныя, беленькія, – кажа прафесар. – Зараз паглядзім глыбей…

Пасьля было прапальпіравана горла звонку, абсьледаваны вушы, нос. І гэта ўсё адпавядае норме. У выніку прызначана некалькі сеансаў лячэньня ва ўрача, дадзены неабходныя парады.

Усё гэта заняло некалькі хвілінаў. Тым ня менш мой візіт цягнуўся дзьве гадзіны. Прафесар у маёй “справе” вычытаў маю пасаду. Яна, відаць, выклікала ў яго мноства асацыяцыяў, павярнула яго думкі ў часы маладосьці. Да таго ж, як высьветлілася, у яго і цяпер ёсьць сувязі з выдавецкім сьветам.

Васіль Іванавіч “здаў” нядаўна ў выдавецтва “Беларусь” першую частку (кнігу) трохтомнай працы па… гісторыі Менску. Я быў нямала зьдзіўлены такім нечаканым хобі шырока вядомага дзеяча медыцыны. Аднак за гэтыя дзьве гадзіны я пераканаўся, што ён усім сваім сьвядомым жыцьцём рыхтаваўся да стварэньня такой кнігі.

У прафтэхвучылішчы ён палюбіў урокі маляваньня, заахвоціўся да графікі. Гэта дзякуючы выдатнаму педагогу, які змог выхаваць некалькі выдатных мастакоў ва ўмовах няпрофільнай навучальнай установы. Сярод яго выхаванцаў… вядомы архітэктар Заборскі.

Гэтаму педагогу Наркомасьвет даручыў аформіць яго павільён на Усебеларускай выстаўцы. Натуральна, адбіраюцца і памочнікі – Заборскі, Каляда і інш.

Яшчэ задоўга перад вайною В. Каляда зьбірае графічныя матэрыялы, якія датычыліся гісторыі Менска. Пасьля вайны калекцыя пачала папаўняцца жудаснымі ілюстрацыямі разбуранага гораду. Трапляліся фотаздымкі адных і тых самых аб’ектаў, зробленыя перад рэвалюцыяй, перад вайною і пасьля яе: на двух першых былі дамы, на апошнім – каркасы знаёмых дамоў, альбо кучы друзу, руіны. Аўтары часам здымалі цені, што падаюць на вуліцу ад цікавых аб’ектаў. Выпадкова знайшліся здымкі тых аб’ектаў з іншымі ценямі – ценямі руінаў. Вельмі цікава супастаўляць здымкі, зробленыя з адной кропкі толькі ў розны гістарычны час.

Да вайны, расказвае Васіль Іванавіч, Менск лічыўся пагранічным горадам. Таму фатографам не дазвалялася нічога ў горадзе здымаць. Дазвалялася гэта рабіць выключна фотажурналістам і кінааператарам. Мелася на ўвазе, што іх здымкі будуць выходзіць у сьвет толькі праз рукі цэнзара.

Пасьля вайны, працягвае прафесар, у мяне быў участак каля Чэрвеньскага рынку. Неяк я зайшоў па выкліку ў адну кватэру, аказаў дапамогу жанчыне і, зьбіраючыся адыходзіць, убачыў яе дзіця. Малы сядзеў на падлозе і шматаваў нажніцамі нейкае вялікафарматнае, багата ілюстраванае выданьне. Яно было прысьвечанае Менску і прымеркавана да зьезду Саветаў БССР, выдадзенае недзе ў 1929-м ці 1930-м годзе.

Гэтае выданьне В. І. Каляда ўжо ня выпусьціў са сваіх рук. Яно яшчэ больш распаліла ў ім “менскаманства”.

На сваім экслібрысе ён таксама выгравіраваў атрыбуты любімага гораду, сярод іх – старажытны дзьвюхвежавы замак (рэстаўрацыя). А з якім замілаваньнем расказвае ён пра свой горад, з якім болем успамінае загінуўшыя помнікі, называе тых “дзеячаў”, якія вінаватыя ў гібелі нашых шэдэўраў у савецкі час. “І дагэтуль яшчэ не перавяліся гэтыя варвары”, – кажа прафесар.

Цікава, што такі вялікі патрыёт і знаўца Расіі, як Уладзімер Салаухін, жадаючы бліжэй пазнаёміцца з Менскам, у адзін са сваіх прыездаў сюды, наведаў кватэру прафесара Каляды, слухаў яго расказ, аглядаў яго калекцыю. “Нашу боль па страчаных помніках гісторыі і нашай культуры, кажа вучоны-патрыёт, Салаухін успрыняў з абурэньнем як свой боль, з абурэньнем, як гэта толькі ён умее, ганьбаваў менскіх кіраўнікоў. Перапала і творчай інтэлігенцыі, асабліва архітэктарам. Гэтыя апошнія – вядома, ня ўсе, а кан’юктуршчыкі, – пляскалі ў ладкі з прычыны кожнай чарговай праграмы вынішчэньня гісторыі беларускага народу, нярэдка самі падсоўвалі свае разбуральныя прапановы.