Неизвестно - Дубянецкі

Выказаўся за права кожнага на дыскусію.

3. Генадзь Бураўкін. Асудзіў “цэлую кагорту паважаных маўчуноў”, якія быц- цам бы і не бачаць, да якога стану даведзена нацыянальнае пытанне ў Беларусі. А можа іх пераканала і супакоіла спрытнае жангліраванне лічбамі, што набыло цяпер пагрозлівы размах?

А сапраўдныя лічбы, узятыя з афіцыйных статыстычных даведнікаў, вы- глядаюць вось як:

Выданне кніг і брашур у СССР на нацыянальных мовах (адпаведна ў 1940 і 1981 гадах, мільёны экземпляраў): на украінскай мове 41, 3 - 99, 2 на латышскай мове 2, 4 - 12, 9 на эстонскай мове 2, 2 - 13, 3 на беларскай мове 7, 8 - 7, 9

На аднаго чалавека ў адпаведных рэспубліках прыпадае цяпер кніг на на- цыянальнай мове: рускіх кніг - 11, 4 эстонскіх кніг - 13, 0 латышскіх кніг - 9, 0 літоўскіх кніг - 5, 5 украінскіх кніг - 2, 3 беларускіх кніг - 0, 8

Паглядзіце, калі ласка, на дынаміку тыража беларускага буквара, які ў свой час быў прызнаны найлепшым у свеце (у тысячах экземпляраў):

1972 - 135, 0 1980 - 62, 2

1986 - 37, 0

1987 - 33, 0

А цяпер скажыце, калі ласка, ці пацярпелі б кіраўнікі рэспублікі, каб нешта падобнае назіралася з дынамікай вытворчасці мяса, малака, яек?!

Генадзь Бураўкін прывёў таксама і цікавыя лічбы, што даў усесаюзны перапіс насельніцтва 1979 году, якія яскрава сведчаць пра беларускасць беларусаў. Громам апладысментаў сустрэла зала словы прамоўцы, што 16 працэнтаў людзей рускай нацыянальнасці на Беларусі назвалі сваёй роднай моваю беларускую мову!

4. Сяргей Законнікаў.

5. Святлана Алексіевіч. Тое, што я выступаю перад вамі па-руску - гэта так­сама вынік нашай нацыянальнай палітыкі. Мяне можна лічыць ахвяраю яе.

Нягегла абараняла А. Адамовіча, намякала на “асаблівыя” адносіны да яго з боку Я. Лецкі, В. Гігевіча, Г. Далідовіча.

6. Анатоль Кудравец. Прачытаў ліст слесара Iвана Скуратовіча з Асіповічаў(?) у рэдакцыю часопіса “Неман”, у якім аўтар заклікае інтэлігенцыю ратаваць беларускую мову ад вымірання.

Гэты рабочы жорстка крытыкуе “самую непісьменную беларускую газету “Звязду”, што ні разу не заступілася за родную мову, затое надрукавала вялізны артыкул акадэміка Бірылы “Роўная сярод роўных”, у якім адзін гэты загаловак сведчыць пра пазіцыю “вучонага” аўтара. Адкрыта прарускую пазіцыю займае “беларускае” кіно, кажа I. Скуратовіч.

7. Вольга Iпатава. Расказала пра некаторыя музейныя і архіўныя каштоўнасці Беларусі, што засталіся ў Літве, што яшчэ ў час першай сусветнай вайны выве­зены ў Расію і назад не вернуты законнаму іх гаспадару - беларускаму народу. Прапанавала дамагацца справядлівага вырашэння гэтага пытання.

Са шчырым болем гаварыла Вольга Міхайлаўна пра вялікую бяду кара- калпакоў - пра высыханне Аральскага мора.

8. Альгердас Гушчыс падтрымаў адраджэнскі дух гэтага пленума.

9. Алесь Петрашкевіч. Паколькі Букчын беларускай мовы не разумее, - сказаў ён, - я буду выступаць па-руску. I выступіў груба, непрыстойна, з намёкамі на тое, што С. Букчын яўрэй.

10. Алена Кобец-Філімонава. Яе амаль ніхто не слухаў, нікога, як высвятля- ецца не кранае блізка лёс выдання твораў яе бацькі Рыгора Кобеца.

11. Канстанцін Тарасаў. Унёс прапанову хадайнічаць аб пасмяротным наданні годнасці народнага пісьменніка Беларусі Уладзіміру Караткевічу.

12. Сямён Букчын. Сварыўся з А. Петрашкевічам тым не менш па-беларуску.

13. Раіса Баравікова.

14. Яўген Будзінас. У Маскве 45 тысячаў шафёраў персанальных машынаў. Трыбуна пісьменніку патрэбна так тэрмінова, як тэрмінова ён думае. Сказаў, што толькі ўчора ў друкарні паводле нечыяй каманды рассыпалі яго публіцыстычны раман. Ну вось, а кажуць, што Галоўліт пераможаны ўжо! Прыгадаў, што некалі Сяргей Лісічкін атрымаў гарантыю на хуткае яго выданне. Аднак са зменаю кіраўніцтва памяняліся і адносіны да гэтай справы. Цяпер ужо аўтару прыслалі адказ, што яго аповесць забракаваная.

15. Аляксей Карпюк. На Гродзеншчыне, сказаў ён, жыве 27 працэнтаў палякаў ад усяго насельніцтва вобласці. Аднак яны нічога не маюць, што падтрымлівала б і развівала б іх нацыянальную самабытнасць. У той жа самы час як 200 тысячаў беларусаў на Беласточчыне маюць адну сваю газету, больш за 60 школ, маюць сваіх пісьменнікаў, выдаюць каляндар, літаратурны альманах, кнігі. Дык дзе лепш вырашаецца нацыянальнае пытанне?

Параўнаў метады дзейнасці сродкаў масавай інфармацыі ў СССР і хаця

б у той самай Польшчы? Вось увесь свет рагоча, а разам з імі і Польшча, як малады немчык, пераляцеўшы некалькі межаў і некалькі савецкіх лініяў аба- роны, незаўважаным савецкімі радарамі прыляцеў у Маскву і сеў на Чырвонай плошчы. Чаму б і нам не парагатаць з ім заадно. Але ж у нас ні інфармацыі вуснай, ні тым больш “відэа” дагэтуль няма. А па польскім тэлебачанні я ўжо аглядаў гэтае эпахальнае “здарэнне”. Гэта было сказана пад сапраўдны рогат усёй залы, апроч першай шарэнгі прэзідыуму, пад выкрыкі: “Узнагародзіць Маціяса!”, “Малайчына хлопец!”. Аляксей са шкадаваннем сказаў, што набліжаецца 3-ці візіт Яна-Паўла II у Польшчу, а мы, вядома ж, будзем пазбаўленыя магчымасці сачыць за ім па газетах і тэлебачанні.