Варлен Бечык - Радкі і жыццё

У тэатры Купалы «Залатая карэта», слабы спектакль з рускім вымаўленнем, натужнае абмеркаванне.

Напісаў для «Немана» пра «Тартак».

1 .IV.

Адбылася аварыя, абваліўся футлярны цэх Мінскага радыёзавода. Трывожна і горка было каля магіл загінуўшых — я тройчы хадзіў на могілкі.

Навокал распаўсюджваецца ржавая ілжа, буяе прыстасавальніцтва, угодніцтва і г. д. Не прыніжаць свае прынцыпы прыстасаванствам і адступніцтвам!

У «Полымя» напісаў пра нарысы Сіпакова. Зараз апошняе слова пра Сербантовіча.

3 музея Купалы — Юрэвіч, каб выступіў і сказаў пра Куляшова.

1..IV.

Учора — больш за тры гадзіны размовы з Арк. Куляшовым у яго дома. Тыдзень раней я выступаў з «дакладам» пра яго ў Купалаўскім музеі. Патрапіў некалькі істотных момантаў.

Вольга Васільеўна Казлова, мой даўні універсітэцкі куратар. У сэрцы ўдзячнасць ёй (здаўна) за ўсё добрае, гаварыла мне добрыя сардэчныя словы.

Учора ж вечарам радыё і тэлебачанне паведамілі пра вынікі расследвання аварыі на радыёзаводзе. Праектныя парушэнні і тэхніка бяспекі.

Я. Брыль. «Сцежкі, дарогі, прастор» («Полымя», 3— 70). «Веліч смутку і подзвігу».

«I дзве бярозы... такія, што ў нашых лясах, пры дарогах, такія, што гарэлі разам з хатамі, з людзьмі... Яны, бярозы, сказалі мне тут, здаецца, найбольш».

24..IV..

У суботу ноччу трапіў у Першамайскую міліцыю (хлопец біў на вуліцы дзяўчыну; потым высветлілася, што гэта яе муж; болей таго — сёння запісаліся; болей таго — біў і ўчора; а яна толькі выйшла з бальніцы — кесарава сячэнне). Была ў непрытомнасці, але ў міліцыі стала прасіць, каб адпусцілі яго. Адпусцілі. Было шкада гэтай непуцёвай дзяўчынёхі (сірата, працуе з шаснаццаці гадоў, была ўжо на лесараспрацоўках у Карэліі). Людзі, лёсы.

Нагледзеўся (крыху) чыста міліцэйскага. Старшына тыцнуў кулаком — такі сам мешкаваты, нягеглы — хло­пец паляцеў як пёрка. Расказаў, як адзін пасля ўдару не вылазіў з-пад канапы.

27..IV.

Праблема: жаніцца ці не жаніцца? Стаіць роўны, трывалы, нязменны холад. Сталі зноў тапіць батарэі.

Доўга гаварылі з N. Нн не прызнае «Тартак» і мно­гае іншае. Яго шырыня — у нечым тая ж абмежаванасць.

Творчасць, вядома, заўсёды цягне мастацтва на экс­перимент — гэта не толькі патрэба зместу, але і жаданне праверыць свае магчымасці; увесці ў лексікон новыя словы, апробаваць новыя сітуацыі, пераставіць хады. ...Але ў канчатковым пошук павінен быць апраўданы, эксперымент — не адчувацца.

5. V.

Майскі вечар, калі неба лягло на шыбы і ваду, і зда­валася, зямля люстрылася ў небе, ціхая спакойнасць ішла ў паветра і душы. Але душа не ведала ўжо маладога трымцення, а толькі памятала яго.

19. V.

Духотна, млосна. Пануе сонца, раскашуе трава, ніяк не збяруцца дажджы. На лёс Раскольнікава ўплывала тое, што лета было спякотнае, а пакой нагадваў дамавіну. Лёсы людзей вырашаюць і духата, дажджы, сон­ца...

Усе дні выклёўваем з Вярцінскім у яг8 дома дыялог аб паэзіі. Дыялог скончылі. Вярцінскі думае шырока гглядзіць у розныя бакі, попусту не чытае. Адчуванне грунтоўнай пісьменніцкай зацікаўленасці ў сэнсе быцця і яго праяў.

Любая сутнасць — дыялектычная, з палярнасцю, супрацьлегласцю адзінства. Вымысел і вернасць рэчаіснасці:

1) Мастацтва без вымыслу не існуе;

2) Не існуе мастацтва без вернасці рэчаіснасці.

27.V.

Перад смерцю Платон памыў сам сябе, каб другім не давялося. Трэба абмываць сябе кожны дзень. Мне здаецца, што я не вытрымаю новай восені — пустаты і сцюдзёнкі, а між тым і вясна ідзе наўскос.

Учора запрасілі мяне да А. К. і была з ім доўгая размова. Я чытаў яго новую рэч — «Варшаўскі шлях», напружаную і духоўную. Ен быў абураны, пакрыўджаны за артыкул у «Немане», дзе адмоўна ацэнены «Далёка да акіяна».3 вялікай ахвотай ва ўсім ідзе насустрач. Пісьмы, артикулы, тэксты. Твардоўскі гаварыў, якія вершы напіша на яго смерць: лічыў, што К. — слабейшы і больш хваравіты. I вось — «пагаворым аб часе, аб Твардоўскім ».

Паказаў два вершы Германава ў перакладзе Ніла Гілевіча («Полымя, № 5). I сапраўды былі чыстыя, добра гарманізаваныя, не выкручаныя вершы.

Гаварылі яшчэ пра яго ўменне вязаць і звязваць. Я яшчэ падумаў сёння пра гэтае яго ўменне вязаць, зводзіць у адзін клубок літ. тэмы; на яго некаторых рэчах ёсць халадок духоўнаеці, але ўсё ж зроблены яны-натхненнем, бо іначай іх зрабіць немагчыма. Дарэчы, і жыццёвую радасць браў ён як радасць духоўную, першасныя ўражанні ў нешта больш агульнае.

А. В. даў мне добры ўрок сваімі пошукамі мудрасці, сваёй увагай да філасофіі, сацыялогіі — няспыннасцю і шырынёй гэтай увагі.