Ала Сямёнава - Бэзавы попел

A ў Пецярбургу была адноечы ў чэрвені (у нябачаную там спёку — 30 градусаў), другім разам — у асеннюю, ужо лістападаўскую слоту. Праўда, у 1972 годзе да гарачыні я ставілася як кіплінгаўскі салдат. Проста канстатавала — 30 градусаў. I ўсё. Не адчувала ніякага дыскамфорту. I ездзіла ў Пецяргоф, у Царскае Сяло. Блукала па вулачках, мастках, вуліцах.

А з тэатрам у мяне яшчэ i курёзны ўспамін ёсць. Пару разоў я падбівалася нейкія рэцэнзійкі тэатральныя пісаць. I вось з'явіўся мой водгук (назаўтра, накрэмзаны за якую гадзіну пасля спектакля, ураніцы надрукаваны машыністкай, сваёй машынкі ў мяне яшчэ не бы­ло) i ў дзесяць гадзін пакладзены на стол у рэдакцыі. Рэцэнзійка каму спадабалася, каму — не. А я вырашыла накідаць партрэт аднаго акцёра, больш цікавага як характарнага, хаця цяжкавата імкнуўся ён да хлеба амантаў.

Дамовіліся сустрэцца перад спектаклем. Ён прыходзіць з шыкоўным букетам кветак. Я (капрызліва-звычным тонам свецкай ільвіцы i загартаванай газетнай ваўчыцы): „Здаецца, крытыкам не прынята дарыць кветкі”. Ён чырванее (я, пра сябе: бач ты, як я хвацка яго чапанула!) i аддае мне... палову букета. Трошкі здзіўлена, але зюзюкаю яму свае пытаннічкі. Запісваю. Задаволеная — да таго мне неяк толькі адноечы даводзілася браць дзяжурнае інтэрв'ю ў Барыса Платонава напярэданні гастроляў купалаўцаў (недзе на трэцім курсе бегала на радыё падрабляць — хацела перавесціся на журфак). А тут я ўжо зусім сталы чалавек — неўзабаве павінна стукнуць ажно 22 гады. Акцёр ідзе рыхтавацца да спектакля, я гэтуто гадзіну хаджу чынна-важна па парку. Пры выкананні абавязкаў. Не дзе-небудзь: у тэатры. Гляджу спектакль. З цікавасцю гледача. І ажно нямею ад заклапочанасці. Крытык. Тут усе адпачываюць, а я вось — раблю.

Канец спектакля. Апладысменты. Адзін выхад акцёраў. Другі. Трэці. Мой герой з'яўляецца ca знаёмымі кветкамі... i перадае ix інжэню, галоўнай гераіні. Сваёй жонцы, як высвятляецца. Зараз чырванею я. Здаецца, да пятаў. „Крытыкам не прынята дарыць кветкі”. Такі, мабыць, не прынята. Чырвань тая палымнела на мне доўга... Інтэрв'юерка...

Пазней я нават зграмаздала нейкі абразок — апавяданнейка. „Інтэрв'ю”. Але нікому яго не паказвала.

Цяпер я радзей хаджу ў тэатр. Ці гады матчынай хваробы даліся ў знакі, ці што... Але — люблю. Кніжкі да гэтый пары купляю. „Тэатральныя”. Вось нядаўна прыдбала 7 тамоў Станіслаўскага ў букіністаў.

Люблю i так званы рэжысёрскі тэатр. Усе фокусы а ля Пітэр Брук, Меерхолд ці Брэхт. I акцёрскі — таксама. Люблю добрых акцёраў. На сцэне. Інтэрв'ю больш не бяру.

Даўно ўжо трэба спыніцца. Бачыш — старая любоў. Тэатр...

Бывай.

A.C.

P.S. „Актеры, правьте ремесло...”

I Стральцоў на пачатку лета, 7.06. адказваў.

„Пісьмо маё ў адказ на тваё ранейшае, якое так узнепакоіла цябе, ты, мусіць, атрымала і, значыць, ведаеш, што першая прычына непакоіцца адпала... Другая — a ці не сказаць i мне нешта падобнае да твайго? I я табе, можа, нечага нагаварыў, хоць, не ў прыклад табе, раскайвацца ўсё ж не буду — не! Хочаш сячы галаву, хочаш злітуйся. Апошняе, вядома, было б найлепей.

Пішы. I не бойся быць разбэрсанай трохі. Каму ж гэта не дазваляецца, як не жанчыне? <...>„

Ну, вось што я ўжо ўмела — таленавіта, геніяльна — быць разбэрсанай. Можа, таму, што заўсёды была занадта зацугляная працай — за сябе i за іншых. I ўся самадысцыпліна ішла на гэта. Бо той самы ўлюбёнец Міхася Стральцова гаварыў: „Плоды вдохновенного досуга, вдохновенного труда”. „Досуга” — у мяне яго ніколі не было. Служба. Служба. Служба. Абавязкі. Абавязкі. Абавязкі.

Вось i Міхась у адказ на мой ліст пісаў:

„Справы, справы, справы...

Мне тут, па-свойму, дальбог, лепей. I тут ёсць розныя справы, i, можа, нават замнога ix, але ўсе яны ў адным зададзеным рэчышчы. I, значыцца, той, хто прадвызначаў i планаваў ix (не я, вядома), думаў, можа, i аб нейкай карысці ад усяго гэтага, а калі яе няма або не можа быць, дык няхай гэта будзе на ягоным i сумленні, i сумненні. Не на маім жа! Во дзе „апартунізм”, а ты яго бярэш на сябе!

Так, справы... Найпершая мо i найлепшая справа — грызціся за сваё права быць самім сабой, а гэта немагчыма, на жаль, інакш як праз эгаістычнае сцвярджэнне сябе, i гэта зноў жа, не здзіўляйся, найбольш магчыма якраз у мастацтве — гуманным паводле мэт i выніку i эгаістычным паводле спосабу здзяйснення. Гогалі і Чэхавы разумелі гэта, плоцячы за такое разуменне дарагуго цану. Чэхаў, праўда, востра адчуваў гэтую цану во ўсім іншым, “кукарэкнуў” у другім — узяў ды жаніўся. Ма Па [Марыя Паўлаўна — сястра Чэхава], здаецца, не магла яму дараваць. Як адданы i па-жаночы разумны чалавек, яна ведала, што дабром тут не скончыцца — не скончылася, вядома.