Арлоў Уладзімір - Адкуль наш род

У горадзе жыў чалавек, якi вылучаўся глыбiнёю i шчырасцю сваёй веры. Клікалі яго Меркур.

Калi ў 1239 годзе ў смаленскiм наваколлi з’явiлiся мангольскiя заваёўнiкi, Багародзiца паслала царкоўнага вартаўнiка з весткаю пра гэта да Меркура i загадала яму рыхтавацца да бiтвы.

Меркур памаліўся, надзеў кальчугу, узяў востры меч і развітаўся з родным домам. Ён не ведаў, ці вернецца, бо чужынцаў было значна болей, чым смаленцаў.

Варожае войска спынілася за 25 вёрстаў ад Смаленска перад вялікім балотам, на мясціне, якая называлася Даўгамосцем. Частка мангола-татараў перабралася па дзевяцівярстовай грэблі цераз багну і ўжо была гатовая напасці на горад.

«Аповесць пра Меркура Смаленскага» апавядае, што з дапамогаю Багародзiцы яму ўдалося незаўважна пранiкнуць у стан татараў i забiць мечам самога iхняга ваяводу-волата, а таксама шмат іншых захопнікаў.

Астатнiя татары, прачнуўшыся ўраннi i ўбачыўшы ўсё гэта, перапоўненыя лютасцю рушылi на Смаленск. Каля гарадскiх муроў ворагаў сустрэў Меркур з войскам. Сам герой загiнуў у жорсткай сечы, але чужынцы былi разбiтыя.

Правадыр мангола-татараў хан Бату, даведаўшыся пра перамогу смаленцаў, не наважыўся iсцi на горад i адступiў ад Даўгамосця.

Жыхары Смаленска пахавалi свайго абаронцу Меркура з вялiкай пашанаю. Над дамавiнаю героя павесiлi ягоную зброю — дзiду i шчыт. Царква далучыла Меркура да лiку святых.

Пазней, праз шмат гадоў пасля гэтых падзеяў, мангола-татары яшчэ некалькі разоў спрабавалі паняволіць Смаленскую зямлю. Ды смаленцы, натхнёныя прыкладам Меркура, мужна і самаахвярна баранілі родны горад.

Не дамогшыся поспеху, ворагі спаганялі сваю злосць на навакольных вёсках. Але Смаленск так і застаўся няскораным.

Дзякуючы мужнасцi вядомых i безыменных нашых продкаў беларускiя землi не трапiлi ў мангола-татарскую няволю, як гэта здарылася з расейскімі і ўкраінскімі княствамi.

Пытаннi i заданнi

1. Падлiчы, колькi гадоў Смаленску.

2. Якiя гарады ўваходзiлi ў Смаленскае княства?

3. Што ты даведаўся пра князя Расцiслава i ягонае княжанне?

4. Якую памяць пакiнуў па сабе князь Раман Расцiславiч?

5. За што мы памятаем i шануем Клiма Смаляцiча?

6. Раскажы пра вучня Смаляцiча — Аўрама Смаленскага.

7. Якія пакуты давялося цярпець Аўраму Смаленскаму?

8. Хто такi Меркур Смаленскi?

9. Раскажы, як ён баранiў родны горад ад ворагаў.

10. Чаму Аўрам i Меркур Смаленскiя абвешчаныя святымi?

11. Чаму беларускія землі не трапілі ў мангола-татарскую няволю?

Тураўская зямля

Князь Тур

Дагэтуль мы з вамі вялі гаворку пра тое, што адбывалася ў Полацкім і Смаленскім княствах. Але на абшары сучаснай Беларусі існавала яшчэ адно княства, праўда, ужо не такое буйное і магутнае, — Тураўскае.

Яно ўзнікла на землях, дзе пасялілася славянскае племя дрыгавічоў. Першым вядомым нам князем тут быў брат полацкага ўладара Рагвалода. Яго звалі Тур.

“Адкуль узялося такое імя?” — можаце запытацца вы.

У тым часе ў беларускіх лясах яшчэ вадзіліся туры — вялізныя дзікія быкі з чорнай поўсцю і доўгімі, загнутымі наперад рагамі. Тур лічыўся самым дужым зверам, царом пушчаў. Таму продкі назвалі Турам аднаго са сваіх старажытных багоў, што кіраваў жыццём лясных жыхароў і дапамагаў паляўнічым вяртацца дадому са здабычаю.

На беразе ракі Прыпяці, што цячэ на поўдні Беларусі, дрыгавічы пабудавалі сабе сталіцу. На імя князя яна стала звацца Туравам.

Упершыню летапіс кажа пра яго пад 980 годам. Гэта значыць, што Тураў — адзін з найстаражытнейшых гарадоў на беларускай зямлі. Яму, таксама як Полацку, Смаленску, Віцебску і Заслаўю, ужо болей за тысячу гадоў.

Дрыгавіцкая краіна

Цяперашні Тураў — невялікі ціхі пасёлак, а некалі на ягоным месцы шумеў багаты і прыгожы горад. У глыбокай старажытнасці там ужо былі мураваныя цэрквы і манастыры. Там перапісвалі кнігі, малявалі абразы для храмаў, адчынялі школы.

Па адукаванасці і культуры сваіх жыхароў горад на Прыпяці супернічаў з Кіевам. Самая даўняя з вядомых сёння беларускіх рукапісных кніг створаная ў Тураве.

На землях Тураўскага княства выраслі беларускія гарады: Берасце, Пінск, Слуцак, Клецак, Рагачоў, Мазыр, Капыль...

Прыпяць упадае ў Дняпро, і з Турава можна было лёгка трапіць у Кіеў. Прытокі Прыпяці адкрывалі купцам шлях у Полацкае княства, у Польшчу і Прыбалтыку.

Жыхары дрыгавіцкай дзяржавы добра ведалі розныя складаныя рамёствы. Археолагі знаходзяць тут на раскопках пярсцёнкі і бранзалеты, наканечнікі стрэлаў і дзідаў, жалезныя замкі і шахматныя фігуркі, шкляны посуд і алавяныя абразкі з выявамі хрысціянскіх святых.