Андрэй Дзiчэнка - Камітэт па расстрэле паэтаў

— Распавядзі мне пра Віцебск... Што там было? — пытала яна, седзячы аголеная перад ім. А стан яе адлюстроўваўся ў пыльным люстэрку. У святле Месяца яна здавалася яму дасканалай і ідэальнай.

— А што Віцебск. Горад такі. Беларуская поўнач. Шмат панэльных дамоў і вылізаных пляцаў. З людзьмі... — калі яна пытала штосьці пра яго мінулае, ён заўсёды губляўся і не ведаў, што сказаць».

Яго ўспаміны перапыніў скрэжат масіўных дзвярэй, адлітых з металу, якія пачалі адкрывацца.

У праёме з'явіўся салдат і, паказаўшы пальцам на Кірылу, махнуў зазыўным жэстам.

Кірыла ўстаў і, калі абмінуў салдата, атрымаў прыкладам па спіне. Рэзка рвануўшы наперад і ледзь не зваліўшыся, ён абярнуўся і злосна паглядзеў на рожу салдата, якая ўхмылялася. Зачыніўшы дзверы, салдат дапытліва паглядзеў на Кірылу.

— Чо стаў! Наперад ідзі! Судзіць цябе будуць! — салдат ужо жадаў харкнуць у твар Кірылу, але той павярнуўся і хуткім крокам пайшоў па калідоры.

Сплюнуўшы на падлогу, салдат дадаў:

— Давай без фокусаў, інакш завалю! У дзверы ідзі! — пракрычаў ён яму ўслед.

Кірыла ішоў да адзіных зялёных драўляных дзвярэй, за якімі яго чакаў кабінет прысяжных і іх прысуд адносна напісаных вершаў.

Ён адчыніў дзверы і ўбачыў перад сабой чацвярых.

Мужчыну, цалкам лысага, з высокім складкаватым ілбом. Ён быў адзеты ў чорны пінжак і строга глядзеў на Кірылу. Побач з ім сядзела жанчына. Яна плакала і выцірала насоўкай слёзы з ружовых шчок. За ёй сядзелі два маладыя супрацоўнікі камісіі. Верагодна, браты-двайняты. Абодва з кароткімі стрыжкамі і ў чорных плашчах. Са злымі позіркамі.

Як толькі Кірыла зайшоў, усе чацвёра ўсталі і пакланіліся яму.

— Мы вырашылі не закоўваць вас у кайданкі... — прамовіў мужчына і паказаў рукой на крэсла. Кірыла збянтэжана павітаўся кіўком галавы і сеў на крэсла. За ім апынулася школьная дошка, а крыху вышэй — усюдыісны партрэт Патрыярха. Паглядзеўшы на партрэт, а потым на Кірылу, жанчына перахрысцілася і заплакала яшчэ мацней.

— Ну што ж вы так, Тамара Васільеўна! — сказаў мужчына і абняў раскіслую даму. Адзін з братоў штосьці маляваў у нататніку, другі пагардліва глядзеў на Кірылу.

— Вы... — прамовіла скрозь усхліп дама. — Вы цудоўны! — сказала яна і закрыла твар далонямі.

Блізнюк, які маляваў, глыбока ўздыхнуў і ўстаў. Ён паглядзеў на Кірылу, потым у свой нататнік і на фоне плачу пачаў сваю прамову:

— Паважаны Кірыл Алегавіч Нікадзімаў, мы разгледзелі вашы паэтычныя творы і прызналі іх творамі мастацтва вышэйшай катэгорыі. Акрамя гэтага мы гатовыя вам паведаміць, што ўпершыню за гісторыю нашага слаўнага места вашым паэтычным творам была прысвоена вышэйшая катэгорыя. Паводле нашага заканадаўства, вы прыгаворваецеся да вышэй­шай меры пакарання, прычым публічнай, праз павешанне. Ваша пакаранне смерцю будзе запісана памятнай датай у Бійскім летапісе і адбудзецца праз паўгадзіны на галоўным пляцы нашага горада... — скончыўшы, блізнюк закрыў нататнік. Пакуль ён чытаў прысуд паэту, жанчына пацішэла, а лысы супрацоўнік камітэта паціраў скроні, абдумваючы нешта сваё.

Пасля афіцыйнага абвяшчэння прысуду ў пакой увайшлі ўжо знаёмыя салдаты. Адзін з іх ізноў стукнуў Кірылу па галаве прыкладам. Гэтым разам сімвалічна. Паэт нават не знепрытомнеў, а проста ўпаў на падлогу. Салда­ты падхапілі яго пад рукі і панеслі па калідоры.

Як толькі Кірыла апынуўся на свежым марозным паветры, ён глыбока ўздыхнуў і тут жа апынуўся ў аўтазаку, металічная падлога якога была заляпана крывавымі плямамі. У самой металічнай скрынцы стаяў душны смурод. Ад яго ванітавала.

Пакуль Кірыла ехаў на пляц «9 студзеня», скрозь металічныя сценкі аўтазака ён чуў, як з усіх мегафонаў вяшчаюць пра яго будучае пакаранне смерцю. Жыць засталося каля пятнаццаці хвілін. У гэтыя імгненні ён думаў пра Сняжану і ўспамінаў Віцебск. Яшчэ некалькі дзён назад ён уяўляў, як яны разам вернуцца туды і, магчыма, будуць шчаслівыя. Але ён вырашыў абраць іншы шлях. Выканаць прадвызначаны самім Патрыярхам абавязак.

Яго выгрузілі з аўтазака ў п'яны натоўп, які пустымі поглядамі праводзілі паэта на эшафот. Шыбеніца была ўсталяваная ў тэрміновым парадку. Як толькі Кірыла падняўся па рыпучых драўляных прыступках, па натоўпу прайшоў хваляўнічы шэпт. Кожны з гэтай чалавечай цемры глядзеў на яго, а потым шаптаў на вуха таварышу: гэта ж сапраўды ён!

Кірылу быў да лямпачкі натоўп гэтых сілком сагнаных з заводаў разявак. Вачамі ён шукаў сваю Сняжанну. Яна напэўна была дзесьці тут і, стаіўшыся, маўчала.