Никодим Святогорец - Слово о покаянии

Έτσι καί ό σκοπός τοῦ πόνου αύτοῦ δέν πρέπει νά είναι γιά κάποιο φυσικό, γιά τά φυσικά καί πρόσκαιρα άγαθα, ποῦ χάσαμε (επειδή αν γι’ αύτά λυπήται κάποιος καί πονάη, ή λῦπη του δέν υπολογίζεται ώς μετάνοια, άλλά είναι άνώφελη), αλλά γιά τά ύπερφυσικά άγαθα, τά όποΧα στερηθήκαμε μέ τήν άμαρτία καί γιά τά ύπερφυσικά κακά, τά όποΧα δεχθήκαμε, τά όποΧα μας φανέρωσε καί αύτά ή ύπερφυσική πίστις.

Ή κυριώτερη δμως αιτία, γιά τήν όποία πρέπει νά είναι ό πόνος αύτός υπερφυσικός, είναι αύτή, ότι δηλαδή μέ τόν ύπερφυσικό αυτόν πόνο μπορούμε νά χαρούμε τήν συμφιλίωσι καί τήν ενωσι μέ τόν Θεό καί συνέχεια τήν μακαριότητα, τά όποΧα ξεπερνούν τούς ορούς τής φύσεως. Λοιπόν, έκεΧνος πού έξομολογεΧται, εάν δέν εχη στήν καρδιά του έναν τέτοιο αποτελεσματικό τέλειο καί ύπερφυσικό πόνο, ύστερα άπό τήν έξομολόγησι επιστρέφει στήν κατοικία του μαζί μέ όλες του τίς άμαρτίες.

Γι’ αύτό καλή καί ώφέλιμη βέβαια είναι ή έρευνα τής συνειδήσεως, πού κάνει κάποιος γιά νά μπορή νά βρή έτσι δλες τίς άμαρτίες πού έκανε μέ έργο, μέ λόγο καί μέ τήν συγκατάθεσι τών λογισμών. Καλό είναι νά έξομολογηθή κανείς δλες του τίς άμαρτίες στόν Πνευματικό, χωρίς νά άφήση καμμία άνεξομολόγητη, διότι έτσι πολύ ξαλαφρώνει ή ψυχή του. Όμως μαζί μέ τήν έρευνα καί τήν έξομολόγησι πρέπει νά είναι ενωμένη καί ή συντριβή καί ό εσωτερικός πόνος τής καρδιάς, γιά τόν όποΧο εδώ κάνουμε λόγο. Γιατί ό άλλος κανόνας, πού θά δεχθή αύτός πού μετανοεΧ άπό τόν Πνευματικό του, εϊτε νηστεία είναι, είτε γονυκλισία, είτε κάποια άλλη κακοπάθεια, ταπεινώνει μόνο τό σώμα και τόν εξω άνθρωπο, καί, μπορεί νά πή κανείς, κόβει μόνον τά κλαδιά άπό τό δένδρο.

Ό πόνος όμως ό καρδιακός ταπεινώνει καί πληγώνει τόν εσω άνθρωπο καί αύτή τήν ϊδια τήν καρδιά, πού είναι ή πρώτη καί κυρία αιτία καί ρίζα όλων μαζί των αμαρτιών. Ταπεινώνοντας λοιπόν τήν καρδιά, ταπεινώνει καί πληγώνει καί τίς άμαρτίες, ή καλλίτερα συντρίβει καί πληγώνει αύτόν τόν ίδιο τόν διάβολο καί άρχέκακο δράκοντα, πού έχοντας φωλιάσει μέσα στήν καρδιά, άπό εκεί μέσα όμιλε! καί προβάλλει όλους τούς αισχρούς καί πονηρούς καί βλάσφημους λογισμούς καί τίς άμαρτίες. «Διότι άπό τήν καρδιά προέρχονται οί πονηροί λογισμοί, οί φόνοι, οί πορνεΧες, οί μοιχεΧες, οί κλοπές, οί ψευδομαρτυρίες, οί βλασφημίες» (Ματθ. 15,19).

Γι’ αύτό είναι δόγμα τής Όρθόδοξης Εκκλησίας μας, όπως θεολογεΧ ό Γεώργιος Κορέσσιος στό περί Μυστηρίων εργο του, ότι ό πόνος αύτός καί ή εσωτερική λύπη τής καρδιάς είναι ενα άπό τά άναγκαΧα καί συστατικά τού μυστηρίου τής έξομολογήσεως καί μετανοίας. Γι’ αύτό είναι άναγκαία καί άποτελούν τό μυστήριο τής μετανοίας ή έξομολόγησις τών άμαρτιών τού μετανοούντος μέ τό στόμα καί ή άφεσις ή όχι διά τού Αγίου Πνεύματος· καί όπως τό νερό καί ή έπίκλησις τής Αγίας Τριάδος μέ τίς τρεΧς άναδύσεις καί καταδύσεις είναι άπαραίτητα γιά τή σύστασι τού μυστηρίου τού Βαπτίσματος, ετσι είναι άναγκαΧο καί συστατικό τού μυστηρίου τής μετανοίας καί έξομολογήσεως καί ό εσωτερικός αύτός πόνος τής καρδιάς. Καί αν λείπη αύτός ό πόνος άπό τήν καρδιά αύτοῦ ποῦ μετανοεί, είναι φανερό δτι αύτός είναι άμετανόητος καί ανεξομολόγητος κι αν άκόμη μετανοήση καί έξομολογηθή, δπως είναι άμετανόητος καί δποιος δέν έξομολογηθή τίς άμαρτίες του καί δέν λυθή ή δεθή άπό τόν Πνευματικό του. ΤΙ δπως είναι άβάπτιστος καί δποιος βαπτισθή χωρίς νερό ή χωρίς τήν έπίκλησι τής Αγίας Τριάδος. Γι’ αύτό καί είπε ό Κῦριος άποφασιστικά· «Άν δέν μετανοήστε, όλοι θά χαθήτε μέ τόν ίδιο τρόπο» (Λουκ. 13,5). Δηλαδή άν δέν μετανοήστε μέ τέτοιο άποτελεσματικό, τέλειο καί ύπερφυσικό πόνο τής καρδιάς σας, δλοι θά κολασθήτε. Γι’ αύτό καί τό Πνεῦμα τό Άγιο θέλοντας νά δείξη πόσο άπαραίτητος γιά τή μετάνοια είναι ό πόνος αύτός τής καρδιάς, πρώτα ζητεί τόν πόνο αύτόν άπό εκείνους ποῦ μετανοούν λέγοντας μέ τόν Προφήτη Ίωήλ «Διαρρήξτε τίς καρδιές σας καί δχι τά ροῦχα σας» (Ίωήλ 2,12) καί ύστερα ζητεί τήν μετάνοιά τους, διότι στή συνέχεια συμπληρώνει· «Καί έπιστρέψτε πρός τόν Κῦριο τόν Θεό σας». Βλέπεις, άδελφέ, ποιά είναι ή κανονική καί νόμιμη έξομολόγησις; Βλέπεις ποιά είναι ή άληθινή μετάνοια;

Τώρα, σέ παρακαλώ, νά σκεφθής καλά, άδελφέ μου, άν εκείνος ποῦ άμαρτάνει χωρίς ντροπή λέγοντας 4θά έξομολογηθώ, εχω καιρό νά εξομολογηθώ, μπορεί ετσι νά εχη άληθινό πόνο γιά τίς άμαρτίες του, καί νά τόν εχη μέ τόν τρόπο ποῦ είπαμε; Νομίζω δτι δέν μπορεί νά τόν εχη, γιατί μέ αύτά ποῦ λέει φανερώνει δτι οῦτε καν γνωρίζη δτι πρέπει νά μετανοήση νόμιμα καί δπως πρέπει. Άν δμως τό γνωρίζη καί κατόπιν λέγη παρόμοια καί άμαρτάνη μέ τήν έλπίδα τής μετανοίας, τότε αύτό φαίνεται δτι είναι εντελώς παράλογο. Γιατί αύτό ποῦ λέει, είναι σάν νά λέη· «Έγώ θά κάνω αύτό τό κακό καί ύστερα αύτό τό ίδιο τό κακό θά μοῦ φανή άσχημο ποῦ τό έκανα. Έγώ θά μολύνω τώρα τήν ψυχή μου καί ύστερα θά θελήσω νά μπορέσω νά ξεπλύνω εκείνον τόν μολυσμό μέ δλο το αιμα μου. Έγώ θά αγαπήσω αύτήν τήν άμαρτία, καί έπειτα θά μισήσω τήν άγάπη της». Βλέπεις δτι αύτά τά λόγια είναι λόγια άνόητου άνθρώπου; καί σῦ ό ίδιος δταν θέλης νά έμποδίσης κάποιον άπό κάποιο κακό εργο τοῦ λέεις; «Πρόσεξε καλά, άδελφέ, γιατί κατόπιν θά τό μετανοήσης». Καί αν ό άδελφός εκείνος είναι φρόνιμος καί πιστεῦη, δτι θά μετανοήση, οπωσδήποτε δέν θά τό κάνη. Τώρα, σκέψου καί σῦ άδελφέ, μήπως είσαι καί έσῦ ενας άπό τούς άνόητους καί άγνωστους ποῦ λένε παρόμοια λόγια. Καί στό έξής άφησε αύτές τίς άνοησίες καί πλάνες. Διότι δσο λές τέτοια καί άμαρτάνεις μέ τήν πλάνη αύτή, άμαρτάνοντας μέ τήν έλπίδα τής μετανοίας, είναι άδῦνατο νά άποκτήσης άληθινή μετάνοια καί νά έπιστρέψης στόν Θεό μέ δλη σου τήν καρδιά. Είναι άδῦνατο νά άποκτήσης τόν πόνο, τόν αχώριστο σύντροφο τής άληθινής μετανοίας, τόν πόνο τής καρδιάς σου, δπως είπαμε, τόσο άποτελεσματικό καί τόσο τέλειο, ώστε ό πόνος σου αύτός, συγκρινόμενος μέ κάθε άλλο πόνο σου, νά είναι σάν τό πέλαγος ποῦ συγκρίνεται μέ δλους τούς ποταμούς: «Ή συμφορά σου είναι μεγάλη σάν τήν θάλασσα» (Θρήν. 2,13).