Никодим Святогорец - Слово о покаянии

Γι’ αύτό αν καί αυτή ή εξωτερική φανέρωσις τής αμαρτίας μέ τό στόμα είναι υποχρεωτική, γιά νά τήν άκοῦση ό Πνευματικός καί νά τήν διορθώση καί νά τήν συγχωρήση, όμως, δέν είναι άρκετή μόνον αυτή· χρειάζεται άκόμη καί ένας εσωτερικός πόνος τής καρδιάς γιά τίς άμαρτίες. Ό πόνος αύτός πρέπει νά εχη τά τρία χαρακτηριστικά: α') νά είναι δυνατός, β') νά είναι τέλειος καί γ') νά είναι υπερφυσικός.

Γι’ αύτό καί στήν δική σου έξομολόγησι, άδελφέ, αν άπουσιάζη τό ενα άπό τά τρία αύτά χαρακτηριστικά τού πόνου, ή έξομολόγησις σου θά είναι σάν τήν έξομολόγησι τοῦ Σαοῦλ, σάν εκείνην τοῦ Άντιόχου καί σάν τήν έξομολόγησι τοῦ Ίοῦδα. Γιατί καί ή μετάνοια αυτών ηταν μέ τό στόμα καί όχι μέ τά χείλη.

Επειδή όμως αύτά τά τρία χαρακτηριστικά τού καρδιακού πόνου είναι τόσο άπαραίτητα, όσο άπαραίτητο είναι τό νά δεχθούμε άπό τόν Θεό τήν συγώρησι τών αμαρτημάτων μας, γι’ αύτό, αδελφέ, πρέπει εδώ νά σού τά ξεκαθαρίσω, ή τουλάχιστον νά σοῦ τά ξαναθυμίσω εναένα.

Α'. Λοιπόν ό πόνος γιά τήν μετάνοια πρέπει νά είναι δυνατός, πού σημαίνει νά μήν είναι άδύνατος καί ασθενικός, ώστε νά μήν μπορή νά προξενήση κάποια σοβαρή καί αξιόλογη ενέργεια, άλλά πρέπει νά είναι τόσο δυνατός, ώστε νά κυριεύη τήν καρδιά καί νά μή τήν άφήνη νά νικιέται (γιά νά μήν πώ καί νά μή αισθάνεται έντελώς) άπό τήν σαρκική όρεξι καί τήν εύχαρίστησι τής άμαρτίας, πού μπαίνει μέσα στήν καρδιά μέ τίς προσβολές τού εχθρού. Καί πρέπει νά είναι τόσο άποφασιστικός, ώστε νά κάνη αύτόν πού μετανοεί νά μήν θέλη πλέον νά βλάψη τόν Θεό μέ άμαρτίες, ούτε γιά κάποιο κακό, ούτε γιά κάποια άφορμή, ούτε γιά τήν άγάπη κάποιου κτιστού πράγματος, ούτε γιά κάποιο φόβο καλού. Νά ένεργήση όπως ενεργεί μία έντιμη γυναίκα, πού εχει άποφασίσει νά διαφυλάξη τήν τιμή τού συζύγου της καί ποτέ μά ποτέ νά μήν τού δείξη άπιστία, κι αν άκόμη τήν εύρισκαν άμέτρητες συμφορές.

Β'. Αύτός ό πόνος δέν πρέπει νά είναι προσποιητός, ούτε μικρής διαρκείας, άλλά πρέπει νά είναι μεγάλος καί τέλειος. Ό πόνος εκείνος ποῦ μας παρακινεί γιά τήν αγάπη τοῦ Θεοῦ νά στερούμαστε κάτι καί νά μισούμε τίς άμαρτίες, γιατί μέ αύτές λυπήσαμε τόν Θεό — ονομάζεται συντριβή — καί ό πόνος εκείνος ποῦ μας παρακινεί νά αποφεύγουμε τίς άμαρτίες γιά τήν αγάπη τού εαυτού μας καί επειδή εξ αιτίας του χάνουμε τόν παράδεισο καί καταδικαζόμαστε στόν Αδη — ονομάζεται έπιτριβή. Καί οί δύο αύτοί πόνοι, λέω, πρέπει νά είναι τόσο μεγάλοι καί τέλειοι, ώστε νά κάνουν εκείνον ποῦ μετανοεί νά μισήση τήν άμαρτία μέ όλη του τήν ψυχή περισσότερο άπό κάθε άλλο κακό. Δηλαδή μέ τόση μεγάλη δῦναμι, ώστε ή ψυχή μέ τήν δῦναμι αυτή καλλίτερα νά διαλέξη όποιοδήποτε άλλο κακό, ποῦ μπορεί νά τής συμβή — ή στέρησι πραγμάτων, ή άφαίρεσι καί αύτής ζωής — παρά νά διαπράξη τήν άμαρτία.

Γι’ αύτό πρέπει οπωσδήποτε, εκείνος ποῦ μετανοεί πραγματικά, νά δείξη στόν Θεό, ποῦ βλέπει τό βάθος τής καρδιάς, ότι ή καρδιά του τόσο πονεΐ, ώστε συγκρίνοντας τήν άγάπη τού Θεού μέ τήν άγάπη τών κτισμάτων, προτιμά περισσότερο άπό όλα τα κτίσματα τήν άγάπη τού Θεού.

Καί άκόμη τόσο δυνατοί πρέπει νά είναι οί πόνοι αύτοί, ώστε όχι μόνο νά μένουν γιά πάντα σ’ αυτόν ποῦ μετανοεί καί νά συντρίβουν τήν καρδιά του, όχι μόνο νά τήν κάνουν νά άναστενάζη καί νά κλαίη, δπως άναφέρεται γιά τοῦς αμαρτωλούς: «Έσεις θά φωνάξετε δυνατά άπό τόν πόνο τής καρδιάς σας καί άπό τήν συντριβή τοῦ πνεῦματος θά βγάλετε άναστεναγμοῦς» (Ήσ. 65,14) — άλλά νά κάμνουν άκόμη καί τήν καρδιά νά μισή καί νά άποστρέφεται άπό μέσα της τήν άμαρτία καί νά θέλη ποτέ, μά ποτέ νά μή γίνη ή άμαρτία.

Τ'. Ό πόνος αυτός τής καρδιάς πρέπει νά είναι ύπερφυσικός, τόσο άπό τήν αιτία άπό τήν όποία προέρχεται, δσο καί γιά το, σκοπό γιά τόν όποιο γίνεται. Επειδή ή αιτία καί ό σκοπός τοῦ πόνου αύτοῦ είναι κυρίως δχι ή φῦσις ή κάποιο άλλο φυσικό αίτιο, άλλ’ ή υπερφυσική χάρις τοῦ Θεού, ποῦ συντρίβει καί προκαλεΐ κατάνυξι στήν καρδιά μέ αυτόν τόν πόνο τής μετανοίας. Γι’ αύτό καί ό Μέγας Βασίλειος είπε· «Ή κατάνυξις ποῦ γίνεται αύτομάτως είναι δώρο τοῦ Θεοῦ… ώστε ή ψυχή άφοῦ γευθή τήν γλυκῦτητα τοῦ πόνου αύτοῦ πρέπει νά φροντίση νά τήν καταστήση εντελώς όμαλή» (Όροι κατ’ επιτομήν ιστ')· Άκόμη μερικοί καί εκείνο ποῦ λέει ό Απόστολος· «Ό Θεός δποιον θέλει ελεεί» (Ρωμ. 9,18), τό εννόησαν άντί τοῦ κατανῦσσει, γιατί συμπληρώνει ό Απόστολος· «Όποιον θέλει δμως τόν σκληρῦνει». Σκληρότητα καί κατάνυξις είναι εντελώς τά άντίθετα.