Ніл Гілевіч: Разумная дзевачка [Маленькая аповесьць пра адно дзяцінства]

— Дык табе яшчэ рана ў школу, Ніначка, толькі пяць гадкоў маеш, — ласкава патлумачыў бацька.

— Ну ўжо буду вучыцца, — як бы і не пачула яго слоў Ніна і пайшла да першай у крайнім радзе парты, дзе ўбачыла незанятае месца — нехта з дзяцей адсутнічаў.

— Ну, ладна, пабудзь, павучыся, раз ужо гэтак хочацца, — усміхнуўся Іван Рыгоравіч і памог малой усесціся за партай, побач з белабрысенькай, у шэрачках, трэцякласніцай Феняй. — Толькі сядзі ціха, — строга папярэдзіў тата, — ціхенька сядзі! Слухай і не замінай дзецям, чуеш?

Ніна нічога не адказала, бо ўжо глядзела ў сшытак суседкі, у які тая акуратненька спісвала з дошкі задачкі на дзяленне.

Пачатковая школа ў Мурожніцы, як і шмат дзе ў той час, была двухкамплектная: першы клас вучыўся разам, у адным пакоі, з трэцім класам, а другі — з чацвёртым. Быў канец травеня, навучальны год завяршаўся, і настаўнік Іван Рыгоравіч, ён жа загадчык школы, займаў дзяцей паўтарэннем пройдзенага, каб пераканацца, хто чаму навучыўся, каму якія паставіць у табель гадавыя адзнакі.

— Так, дзеці, цяпер слухайце мяне вы, — звярнуўся Іван Рыгоравіч да першакласнікаў. — Пакуль трэці клас будзе рашаць задачкі, мы з вамі давайце ўспомнім вершыкі, якія вы на працягу году вучылі напамяць. Хто які вершык хоча расказаць — падыміце руку. Ты, Коля, хочаш? Ну калі ласка! Выйдзі сюды, да стала, і раскажы.

Ніне гэта было цікава, яна ўжо не глядзела, што піша Феня, а слухала бацьку і аж прыўстала, каб убачыць, хто ж падняў руку і будзе расказваць вершык. Некалькі вершыкаў яна і сама ўжо ведала напамяць — ад таты, ад мамы, ад старэйшай сястры Ліпы, — ведала і любіла дома іх дэкламаваць. З канца класа да стала выйшаў Коля — худзенькі рослы хлапчук, у клятчатай кашульцы, у залатаных на каленях штоніках і босы (ужо амаль лета на дварэ, і хадзіць у абутку грэшна, бо — не напараешся, калі не эканоміць). Ён крыху задраў галаву, як бы глядзеў кудысь у далячынь, набраў паветра, напружыўся і гучна, хоць і глухаватым голасам, выгукнуў: «Мой конь!» I шпарка, амаль без перадыху, пагнаў:

— Малайчына, Коля, выдатна расказаў, — пахваліў хлапчука Іван Рыгоравіч і нават ласкава правёў далонню па яго стрыжанай «пад барана» — радамі — галаве. — А ногі, галубок, трэба мыць, а то дзяўчаткі смяяцца будуць. Сёння ж харашэнька вымый ногі, добра?

— Добра, — радасна паабяцаў хлапчук.

— Хто яшчэ хоча расказаць вершык? Ты, Ваня, хочаш? Ну, калі ласка.

Да стала выйшаў відочна каранастага складу хлапчук, не па ўзросце шырочанькі ў плячах і з велікаватай круглай галавой і таксама босы. Не чакаючы паўторнага запрашэння, гладка і хутка адмалаціў:

— I ты малайчына, Ваня, — пахваліў настаўнік і таксама пагладзіў хлопчыка па галаве. — А ногі і ў цябе брудныя. Абавязкова памый перад сном, добра? Не забудзеш?

Іван Рыгоравіч абвёў позіркам два рады першакласнікаў і са здзіўленнем у голасе спытаў:

— А што ж гэта ў нас адны хлопчыкі расказваюць? А дзяўчынкі хіба не ведаюць?

— Я!..Я!..Я!.. — падалі голас адразу некалькі дзяўчынак.

— Ну, Аленка, ты ўжо даўно руку трымаеш, хадзі раскажы ты, а мы паслухаем.

Выйшла Аленка — у белым каптаніку і чырвона-чорнай, у прадольныя палосы, спаднічцы. На нагах — карычневыя сандалікі і ружовыя панчошкі да каленкаў. Як на свята, як тая паненачка-сяляначка. У школу бацькі адпраўлялі яе толькі так. Дома ўвесь гэты ўбор тут жа скідаўся.

— Я раскажу вершыка пра вераб'я, — крыху шапялявячы абвясціла Аленка.

— Малайчына, Аленка, вельмі хораша расказала. Як і заўсёды, — пагладзіў і яе па галоўцы Іван Рыгоравіч. — Ты ў нас выдатніца. Хто яшчэ раскажа?

I тут здарылася нечаканае: мацней за ўсіх дзяўчынак закрычала «я!» Ніна.

— Я раскажу, я! Ужо я раскажу!

I, не чакаючы запрашэння, уподбег пайшла на сярэдзіну класа. Іван Рыгоравіч аж рукамі развёў: во якія неспадзяванкі выкідвае яго меншая!

— А што ж ты, Ніна, хочаш расказаць нам? Які верш?

Думаў, Ніна ці назаве, ці скажа, пра што яе верш, а яна адразу ж пачала дэкламаваць:

— Пачакай, пачакай, — перабіў яе Іван Рыгоравіч. — Дзеці, Ніна хоча расказаць нам верш пра коціка. А ці хочаце вы яго паслухаць?