Ніл Гілевіч - Разумная дзевачка [Маленькая аповесьць пра адно дзяцінства]

— Ты ж ідзі з Ліпай паздаровайся, — сказала.

I Ніна падышла да сястры, якая таксама выцірала хусцінкай слёзы, і яны абняліся і пацалаваліся.

— Ліпачка! Ліпачка! Як я сумавала без вас! Як хацела ў Мурожніцу!..

Гледзячы, як плачуць ад радасці ўсе трое, не стрымала слёз, стоячы ў расчыненых дзвярах, і гаспадыня хаты. Тым часам на падворак зайшоў і Іван Рыгоравіч.

— Здраствуй! — суха, ціха сказаў да Марыі Захараўны.

— Здароў, — неяк амаль абыякава адказала на звыклы манер госця.

— Здраствуй, Ліпачка! — павітаўся, ледзь-ледзь усміхнуўшыся, са сваёй большай і, прытуліўшы да сябе, моцна пацалаваў.

— Дык вот... прыйшлі забраць Ніну, — не адвёўшы ні хвіліны часу на ўзаемныя роспыты, абвясціла Марыя Захараўна.

— Я ведаю, — сумна кіўнуў галавою Іван Рыгоравіч. — Напэўна, так будзе лепш. Тым больш што зусім невядома, якая доля чакае тут мяне самога... Вайна толькі пачалася, усё яшчэ наперадзе...

Толькі цяпер Ніна скеміла, што забяруць адну яе, а тата застанецца тут. I радасць яе імгненна прыпагасла. Калі яна часам думала, а гэта бывала нярэдка, пра вяртанне ў Мурожніцу, то нібы само сабой разумелася, што яны з татам вернуцца разам, і ўсё будзе так, як было некалі, як яна помніла ад самага пачатку сваёй памяці. А вось жа выходзіць, што так не будзе, што яны пойдуць і... будуць жыць там без бацькі. Ніна нават памкнулася, каб сказаць: «Дык а тата? А тата не пойдзе?..» — і стрымалася, асеклася, спалохалася пачуць: «Ну вядома ж, не пойдзе...»

— Ідзі, Ніна, збяры свой адзетак і абутак, што там яшчэ хочаш забраць, складзі і звяжы ў хатуль. Мы з Ліпай будзем чакаць цябе тут, — сказала Марыя Захараўна. Сказала дачцэ, але так, каб бацька зразумеў, што гэта для яго сказана. I хоць бацька зразумеў — дадала: — Памажы ёй...

— Складзёмся, — відочна панікла адказаў Іван Рыгоравіч, доўгім сумным поглядам паглядзеў на былую жонку і рушыў на вуліцу. За ім — Ніна.

Вядома ж, Марыя Захараўна не хацела пабачыць тую, што стала жонкай яе былога мужа.

Гаспадыня хаты, якая ўсё стаяла ў дзвярах, а цяпер сышла на ганак, кашлянуўшы, на знак пачцівага папярэджання, сказала:

— Божа прамілы! I гэта ён прамяняў вас — такую жанчыну — на гэну гамзатую недалэнгу? Во асляпіў Бог чалавека!

— Мусіць, так трэба было, — сказала Марыя Захараўна. — Мусіць, так на раду напісана...

Адышлася і села на лавачку каля штыкету, даўшы зразумець, што пра «гэта» гаварыць не хоча.

Праз чвэртку гадзіны Іван Рыгоравіч і Ніна вярнуліся. Невялікі хатуль з Нінінымі пажыткамі нёс бацька. Ён быў пераапрануты ў выхадныя касцюмныя штаны і чыстую белую кашулю. Марыя Захараўна, Ліпа і Ніна развіталіся з гаспадыняй. Іван Рыгоравіч выйшаў з імі на вуліцу і там сказаў:

— Я трохі правяду вас, да крыжа, што на ростанях...

Пайшлі ўсе адным шэрагам, дзеці — пасярод, па краях — бацька і маці. Ніна — поруч з маці, ішла і раз-пораз зіркала, задзіраючы галаву, матулі ўтвар, як бы ўсё яшчэ не верачы, што гэта ява, а не сон.

— Як ты пажываеш, Ліпачка, чым займаешся? — спытаў Іван Рыгоравіч. — Ты ўжо такая дарослая. Маме памагаеш?

I Ліпа пачала бацьку расказваць. Скарыстаўшыся гэтым, Ніна кранула маці за руку і дала знаць вачыма, што хоча ёй нешта сказаць па сакрэце. Маці крыху нахілілася да яе і пачула: «Мама, давай мы папросім тату, каб і ён пайшоў з намі...» — «От, выдумляеш! — ціха буркнула маці. — Вунь, крыж ужо, будзем развітвацца...»

Так, яны падыходзілі да крыжа, зусім нядаўна пастаўленага на ўскраіне вёскі, дзе дарога дзеліцца на дзве — направа і налева. Высокі дубовы крыж, павязаны белым ільняным рушніком, укапалі тут па прыходзе немцаў з патрабавання старых набожных кабет — каб вайна, з Божай волі, не прынесла ў Гаравец бяды-гора. Першай спынілася маці.

— Усё, развітвайцеся, — сказала.

Іван Рыгоравіч паклаў каля крыжа хатуль, па чарзе абняў і пацалаваў дачок. Першай — меншую.

— Да пабачэння, Ніна. Даруй, што табе было часам кепска ў мяне. Даруй, дачушка. I будзь малайчынай.

— Да пабачэння, Ліпа. Глядзі ж — не давай у крыўду Ніну, памагай ёй. I сама трымайся з годнас-цю, ты ўжо вялікая...

— Ну, шчасліва, — кіўнуў галавой Марыі Захараўне, якая тым часам падняла з долу і закінула за плячо Нінін хатуль.

— Шчасліва, — гэтаксама кіўнуўшы, адказала Марыя Захараўна.

I пайшла. За ёй — Ліпа. За Ліпай — Ніна. Ступіўшы два крокі, Ніна рэзка павярнулася і кінулася бацьку на грудзі, абшчапіла за шыю рукамі і доўга не адпускала, і плачучы прыгаворвала: «Татачка! Я люблю цябе, татачка! Ты вяртайся да нас, вяртайся!» I глянула яму ў твар, і ёй стала яшчэ балючэй: у бацькі торгаліся і крывіліся вусны, а з вачэй каціліся па шчоках слязіны.