Уладзімір Арлоў - Адкуль наш род

6. Якія планы былі ў турэцкага султана?

7. Якая бiтва вырашыла лёс вайны з туркамi? Раскажы пра гэтую бiтву.

Мiнуўшчына нашай краiны славутая не толькi сваiмi выдатнымi палiтыкамi i ваярамi, асветнiкамi i паэтамi. Сярод нашых далёкiх продкаў былi i знакамітыя вучоныя, вынаходнiкi. Яны нашмат апярэджвалi свой час.

Чатыры стагоддзi таму адукаваныя людзi ўсёй Еўропы захаплялiся талентам аднаго з такiх людзей — беларуса Казiмiра Семяновiча.

Звестак пра гэтага выдатнага чалавека захавалася няшмат. Дакладна невядомыя нi год, нi месца нараджэння Казiмiра Семяновiча. Гiсторыкi мяркуюць, што ён з’явiўся на свет чатырыста гадоў назад, а здарылася гэта ў Вiцебскiм ваяводстве.

Беларусы ў тыя часы называлi сябе лiцвiнамi, гэта значыць жыхарамi Вялiкага Княства Лiтоўскага, якое было беларускай дзяржавай. Лiцвiнам заўсёды з гонарам называў сябе i Казiмiр Семяновiч, прычым рабiў гэта i на радзіме, i жывучы далёка ад Беларусі.

За тысячы кiламетраў ад роднай зямлi ён прачула пiсаў у сваёй кнiзе: “Сэрца клiча туды, дзе жыве мой народ, дзе ў Купальскую ноч на вулiцах гарадоў i на лугах збiраецца мноства людзей, каб каля запаленых вогнiшчаў спраўляць карагоды i вясёлыя танцы”.

Казiмiр паходзiў з шляхецкай сям’i. Найпершым абавязкам нашай шляхты была абарона дзяржавы ад ворагаў.

Пасля навучання ў школе-калегiюме Семяновiчу таксама давялося ўзяць у рукi зброю. Ён удзельнiчаў у войнах Рэчы Паспалiтай з Маскоўскай дзяржавай i з татарамi. У бiтвах Казiмiр быў заўсёды рашучы i мужны, хоць лiчыў войны найбольшай бядой на свеце.

Трапiўшы ў войска, Семяновiч адразу зацiкавiўся артылерыяй — навукай пра гарматы i iхняе баявое выкарыстанне. Артылерысты лiчылiся на вайне галоўнымi. Ад iх майстэрства вельмi часта залежала перамога. У адной з бiтваў з татарамi Казiмiра вельмi ўразiлi дзеяннi непрыяцельскіх піратэхнікаў — майстроў, што займаліся вырабам гаручых сумесяў і сігнальных агнёў. Татарскія піратэхнікі зрабiлi тады густую дымавую заслону i выратавалi сваю коннiцу ад разгрому.

Казiмiр Семяновiч намерыўся прысвяцiць вывучэнню артылерыi і піратэхнікі ўсё сваё жыццё. Дзеля гэтага ён старанна займаўся арыфметыкай, геаметрыяй, механiкай, фiзiкай, хiмiяй ды шмат якiмi iншымi навукамi. Сiлы ў гэтай цяжкай працы дадавала яму, як ён прызнаваўся, шчырае жаданне паслужыць Бацькаўшчыне i сваiм суродзiчам.

Каб паглыбiць свае навуковыя веды, Казiмiр Семяновiч выпраўляецца ў далёкую Галандыю. Грошы на падарожжа даў яму сам вялiкi князь i кароль Уладзiслаў IV.

Гаспадар нашай дзяржавы вылучыў Казiмiра сярод астатнiх артылерыстаў. Гэта адбылося дзякуючы яго таленту, розуму i працавiтасцi. Вельмі важна было і тое, што Семяновiч выдатна ведаў замежныя мовы — лацiнскую, грэцкую, нямецкую ды яшчэ некалькi.

Галандыя была тады адной з найбольш перадавых краiнаў у Еўропе. Яна мела багатыя бiблiятэкi i добра развiтую навуку. У Галандыi было моцнае войска з добрай артылерыяй. Семяновiч шмат чытаў, рабiў сотнi старонак выпiсаў i замалёвак, вывучаў дасягненнi галандскiх гарматнiкаў.

Наш вучоны суайчыннiк задумаў напiсаць сваю кнiгу, прысвечаную артылерыi. Ён распачаў доследы з порахам і раскрываў усё новыя таямнiцы гэтага небяспечнага рэчыва.

У Галандыi iшла вайна за незалежнасць ад iспанскага караля. Як спрактыкаваны iнжынер-гарматнiк Семяновiч удзельнiчаў у аблозе розных гарадоў i заслужыў баявы галандскi ордэн. Адначасова ён, часта пад варожымi кулямi, вёў свае навуковыя назiраннi. Галандцы паважалi беларуса Семяновiча не толькi за смеласць, але i за шматлiкiя вынаходкi, якiя паляпшалі баявыя гарматы.

Праз два гады вялiкi князь i кароль Уладзiслаў IV прыслаў Семяновiчу загад вярнуцца на радзiму i прызначыў яго на высокую пасаду намеснiка начальнiка каралеўскай артылерыi.

Нягледзячы на нялёгкiя дзяржаўныя клопаты, Казiмiр Семяновiч працягваў працу над сваёй кнiгай пра артылерыю і піратэхніку. Дзеля яе завяршэння ён папрасiў дазволу пакiнуць службу i зноў паехаў у Галандыю.

Кнiга нашага вучонага суайчыннiка была надрукаваная ў 1650 годзе ў горадзе Амстэрдаме. Яна называлася «Вялiкае мастацтва артылерыi». Семяновiч напiсаў яе на лацiнскай мове, якую тады добра ведалi адукаваныя людзi ў кожнай еўрапейскай краiне, у тым лiку i ў Вялiкiм Княстве Лiтоўскiм.