Уладзімір Арлоў - Адкусі галаву вароне

* * *

Вэнэцыя выклiкае ў памяцi ня самае прыемнае для беларускага самалюбства: малы Францiшак Скарына яшчэ сікаўся ў штонікі, а ў гэтым горадзе варштаты ўжо працавiта стукацелi ў 150 друкарнях.

Нацыянальную раўнавагу вяртае адно шкляначка старой добрай лямбрускi.

Пасьля другой шклянкi ты ўзгадваеш, што вашая друкаваная Бiблiя выйшла раней за польскую i лiтоўскую. Трэцюю п’еш за тое, што беларуская Кнiга кнiгаў пабачыла сьвет значна раней за расейскую і ўкраiнскую. Чацьвертая шклянка жыватворнага пітва ўздымаецца за ваш прыярытэт перад баўгарскiмi ды сэрбскiмi перакладчыкамi i друкарамi. Пятая — за тое, што беларуская Бiблiя апярэдзiла францускую ды зьявiлася на восем гадоў раней, чым ангельская.

Шостую порцыю насычанага сонечнай лагодаю віна ты выпiваеш не за Скарыну, а за “скарыназнаўцу” — полацкага праваслаўнага сьвятара айца Мiхаiла Ўляхiна. Праўдзiвей, за тое, каб хоць у райскiх кушчах Госпад шапянуў яму, што калi чалавек цэлае жыцьцё пiсаў сваё iмя як Мiхаiл, значыцца, ён Мiхаiл, а калi пiсьмова менаваў сябе Францiшкам, дык ён i ёсьць Францiшак.

Сёмая шклянка канчаткова пераносiць цябе ў царства нябеснае, i ты ўяўляеш, як Скарына шпацыруе сярод райскiх размарынаў пад руку зь Лютарам цi Парацэльсам i тут на даляглядзе ўзьнiкае айцец Мiхаiл, якi здалёк, па-зямляцку нязмушана пачынае крычаць: “Запомнi, схiзматык! Цябе звалi Георгiй, а па-нашаму Жора!” Гуманiст, ня зьвёўшы і вокам, прамiнае крыкуна, але з эдэмскага хмызьняку раптам вынырвае менскi дасьледнік Уладзiмер Агiевiч i, спраўджаючы сваю “тэорыю”, гукае: “Георгi Лукiч! Разрашыце абрацiцца!”

Адно тут ты ўспамiнаеш, што сёмую чару любамудрыя продкi нездарма называлi “богагнявiцельнай”.

* * *

Ты, бясспрэчна, не царкоўны вернiк. Сумовiцца з Богам ты можаш за пiсьмовым сталом або, напрыклад, у чаўне сярод белых лiлеяў на тваiм улюбёным полацкiм возеры Люхаве.

Але гэтаксама бясспрэчна й тое, што ты — грэка-каталiк. Ня толькi паводле атрыманага дзесяць гадоў таму багаславеньня, але і па генах.

Вось чаму табе так утульна ў цалкам падпарадкаваным грэцкай плянiмэтрыi каталiцкiм саборы сьвятога Марка. Ягоныя купалы, абразы i мазаiкi дыхаюць Бiзантыяй, а алтар Пала д’Ора адгукаецца ў памяцi iканастасам Смаленскага сабору маскоўскага Новадзявочага манастыру, народжаным генiем беларускiх майстроў.

Сабор сьвятога Марка — сучасьнiк твайго Полацку. Iх будавалi, калi падзелу хрысьцiянства на праваслаўе i каталiцтва яшчэ не было. Яны будуць стаяць i тады, калi гэтага падзелу ўжо ня будзе i ўсе хрысьцiяне стануць, як i ты, у нейкiм сэнсе грэка-каталiкамi.

* * *

Пра пляц сьвятога Марка ўсё напiсана ў турыстычных даведнiках. Апрача аднаго: у даведнікі пакуль не пасьпелi трапiць жывыя статуi — усе гэтыя напалеоны, афрадыты ды ўсамы бэн ладэны, якiя гадзiнамi незварушна стаяць на драўляных цi плястыкавых п’едэсталах.

Тым часам у навакольлi гучаць эстэтычныя ацэнкi на розных мовах. “Глянь, Витёк, нормальный станок у тёлки”, — ацэньвае замежны турыст палепшаны, бо з цэлымi рукамi, варыянт Вэнэры Мiлёскай. Тая захоўвае поўную нерухомасьць, з чаго вынiкае, што расейская мова для яе — суцэльная тарабаршчына.

А вось пра беларускую мову I Мону Лiзу гэтага ня скажаш. Пачуўшы твой зварот да спадарожнiка, Мона ўвачавiдкi здрыганаецца. Ейнай рэакцыi ня могуць схаваць нi маска, нi рэнэсансавы строй. Ты не сумняесься, што на задрапаваным сiнiм ядвабам пастамэнце — твая суайчыньнiца, якая ў дзяцiнстве купалася ў Сьвiслачы цi ў Дзьвiне, а магчыма, нават зазiрала ў твае кнiжкi.

Першае, што прыходзiць у голаў — прапанаваць ёй сысьцi на брук i зашыцца разам з табой у якую-небудзь пiццэрыю. Але дзе гарантыя, што тым самым ты ня змусiш яе парушыць кантракт? А раптам вунь той сыньёр з бацькоўскiм тварам мафiёзi, што сьцiпла трымаецца ў засенi сярэднявечнай калёны, — мэнэджар усяго гэтага парку жывой скульптуры? Ды ня трэба й мэнэджара: настучыць начальству станiстая Вэнэра цi якi-небудзь Напалеон. Тваёй Моне Лiзе давядзецца класьцiся ў ложак з потным мафiёзi. Што прынцыпова iншае ты можаш прапанаваць?

Як там пiсаў Рыгор Iванавiч Барадулiн: “Спадарыня, дазвольце запытацца, цi можна ў вас да ранiцы застацца?”

Ты шукаеш парады ў ейных вачах, якiя зусiм нядаўна на момант ажывiлi маску, але iхні позiрк ужо праходзiць празь цябе лёгка, як праз вакно.

Увечары, у гатэлi, ты будзеш дакараць сябе, што спудлаваў. Мог, напрыклад, сесьцi на пляцы за рэстаранны столiк і дачакацца заканчэньня ейнага працоўнага дня. Мог пакiнуць цыдулку, што будзеш чакаць яе ўвечары каля сабору сьвятога Марка. Мог...