Уладзімір Арлоў - Добры дзень, мая Шыпшына

— Ой не кажы, дзетка.— абазвалася бабулька.— Такі тружанік. Мне ўлетку і пуньку ператрос.

— З Пецевага ўчастка ён,— ціха адказала нётка на Стасеў запытальны позірк.— А гэта маці. Пеця ў яе адзін і быў, Шура яшчэ, дык той з вайны не прыйшоў. Прыехала пад ранне, а ён ужо — увесь... Хаваць туды павязём.

— Далёка?

— Кіламетраў дзвесце. Па шашы — бяды няма, леспрамгас аўтобус дае. Вось там як да дзярэўні дзесяць кіламетраў такой пагодай агораем?..

«Дзвесце кэмэ,— прыкінуў Стась.— Заўтра ўвечары там. Паслязаўтра — хаўтуры і памінкі, яўна не з'едзеш. Тры дні»,— падрахаваў ён і сам сабе прысвіснуў: весела! Замест камандзіроўкі ў сталіцу вымалёўвалася засесці з нябожчыкам у сумётах.

— А маці як маецца? — запыталася цётка Юля.

— Нармальна. У гасцях у сяброўкі. Хацеў тэлеграму даць — адраса не пакінула.

— Цяпер на дзевяты дзень хай ці на сарачыны.— Яна паправіла пад галавой у нябожчыка падушачку.

Цягліва зарыпелі, заскардзіліся дзверы з сянец. Цётка выйшла, і з кухні пачуўся яе голас:

— Глядзі, Ларыска, многа не палі.

У тоненькім вірлястым дзяўчы Стась ледзь пазнаў сястру. Апошні раз бачыліся на яго вяселлі; тады Ларыса яшчэ, як кажуць, у рэшаце спала, а зараз — дзесяцікласніца, ужо, відаць, са сваімі дзявочымі сакрэтамі.

Ларыса знячэўку прыхінулася да яго, тыцнулася носікам у шчаку, і Стась адчуў, як па шчацэ пабегла яе сляза.

Яны з Ларысай распалілі грубку і вярнуліся да нябожчыка. У нагах дзядзькі Петры на ашпалераным перасценку Стась змеціў каляндар з Монай Лізай. Будучыя дні новага года выстраіліся акуратнымі роўнымі радкамі лічбаў, і тут, побач з нябожчыкам, у гэтым іхнім парадку чулася нешта здзеклівае.

Вызваліўшы месца некаму з суседзяў, ён прымасціўся за перабойкаю на нягеглай праседжанай канапе. Ад кафлявага шчыта грубкі струменіла цяпло, цяжэлі, зліпаліся павекі.

...— Свайго татку ўспомніў, саслабеў... А сабраўся як: штонікі летнія, шкарпэтачкі свіцяцца. Разгубілася дзіця...— гучаў няспешны спеўны голас, і Стась, не адплюшчваючы вачэй, убачыў лагодную, павольную ў рухах вясковую кабету, улюбёную татаву сястру цётку Домну, і павеяла харошым і чыстым, і паўстала перад Стасем прадзедаўская бярэзіна з несціханым грачыным кірмашом і хата пад ёю — тры акны на вуліцу, хата, што не чула дзіцячага смеху і гопаішя, апроч яго, Стасевых, калі малы летаваў там, хата, куды ўжо гады тры ніяк не выпадала завітаць.

— Самавалкі? — Бурклівы голас дзядзькі Міколы дзіўна дысаніруе з мяккім — ката не пакрыўдзіць — характарам.

— Самавалкі, дзетка.— Гэта бабулька.— А мякенькія, а цёпленькія. Пархвер у нас у дзярэўні такі быў, валіў валёнкі. Памёр той Пархвер, а цяперака ніхто і не ўмеець, а каторы, можа, і ўмеець, дык не хочыць. Нявыгадна, дзетка, во і не робяць людзі...

Стасю чулася, нібыта нейкі струмень часу, што плыве супроць агульнай плыні, перанёс яго туды, дзе з гэтымі людзьмі было добра і проста. А варта вярнуцца ў сягоння, і ўсё знікне, не будзе нават аб чым гаварыць. «Але, жывём у розных плоскасцях. I нікуды ад гэтага не ўцячэш. Каб дасягнуць — трэба ахвяраваць».

— Паспаў, хлопчык мой? — цётка Домна пагладзіла яго па галаве.— Гулялі недзе ноч?..

— Гулялі.

— Як жа дачушка ваша?

— Нармальна.

Падаў мазольную руку дзядзька Мікола.

— Як, Уладзіміравіч, жысць?

— У норме.

— А мы тыдзень, як парсючка забілі,— загаварыла да Стася цётка Домна.— Спраўны, дзякуй богу, сальца на далонь. Думалі, на свята госцейкі якія будуць, аж самім ехаць прыйшлося. Божа-божа... Во мне торпу капец на дварышчы і сасніўся.

— Чорнае на няшчасце,— азвалася цётка Юля.

У сенцах энергічна затупалі, залопалі па адзежы, атрасаючы снег, і Стась з палёгкай убачыў у дзвярах вялізную, але па-спартыўнаму падцягнутую постаць у дыхтоўным паліто з шалевым каўняром. За дзядзькам Мішам крыху баязліва пераступіла парог невысокая зграбная жанчына ў імпартным кажушку — цётка Ванда.

Дзядзька Міша пацалаваў кожнага ў губы, імкліва прайшоў у другі пакой і пацалаваў нябожчыка. Цётка Ванда ўсхліпнула і нахілілася да васковых рук, так, здаецца, і не крануўшы іх вуснамі.

Бабулька пры новых людзях зноўку загаласіла:

— А куды ты, крывіначка мая, сабраўся? А ці прыйдзеш ты да маткі на гасцінку хоць разочак? А я ж і цятрадачкі твае берагу... А ў куфры і скрыпачка твая ляжыць...

Цётка Ванда выняла бутэлечку з таблеткамі.

«Скрыпачка... — зачапілася ў Стасевай галаве, як дзядоўе за калашыну.— Вельмі магчыма — самаробная». Ён у думках прымерыў скрыпку да сваіх паліц, дзе стаяць паўдзесятка старых абразкоў, бронзавая кандэлябра, сёе-тсе з даўнейшага начыння і самыя сапраўдныя, альбо, як любіць казаць Генка, аўтэнтычныя, лапці — гэтае багацце ён збіраецца калі-небудзь падараваць музею. Скрыпка павінна была ўпрыгожыць калекцыю.