Раіса Баравікова: Вячэра манекенаў

— Даверлівы вы чалавек, спадар прафесар,— скептычна паморшчыўся малодшы навуковы супрацоўнік Няхайчык.—Ды калі б i сапраўды якая анамалія... Няўжо б стагоддзі нейкага там аспіранта Пракопчыка чакалі?! Ужо ўсё даўно было б адкрыта, выяўлена i не адна дысертацыя на той анамаліі абаронена!

— Э-э, не скажыце,— запярэчыў Пінчук,— Там сапраўды штосьці ёсць, загадка вялікая. Гэта яшчэ трэба даследаваць, але цяпер гаворка зусім пра іншае, усё павярнулася такім неверагодным чынам...— Ён глынуў мінералкі, пасміхнуўся не без іроніі,— Карцінка была маляўнічая, уявіце, я даўгалыгі, а Пракопчык кругленькі. Ён на плячах кавалак фанеры цягне, да калка прыбіты: «Гальшанскі трохкутнік». Кажу яму: «Косця, не прымушай людзей азірацца, а то яшчэ следам хто пойдзе». Праўда, за намі ніхто не пайшоў а вось калі ўжо спусціліся ў нізінку, пакінуўшы за сабою i замак той самы Гальшанскі, i рэчку Гальшанку...

— Ну, a ў замку вы былі, Адам Нічыпаравіч? — пацікавілася дацэнтава жонка.

— Калі ж было паспець? Ды i ад замка там амаль нічога не засталося. Вядома, можна было пахадзіць па руінах, але потым ужо было не да гэтага. Хацелася як мага хутчэй выбрацца з тых Гальшанаў — вось як усё склалася... Дык, значыцца, убівае ў зямлю калок з фанерай Пракопчык, а тут дзядзька да нас падыходзіць, пастух вясковы, i статак яго блізенька.

«Гэ-эй, Косцік,— кажа,— руку хачу паціснуць прыезджаму чалавеку»,— а сам на фанеру касавурыцца. Пракопчык, вядома, нас пазнаёміў i тут жа такое распавёў, што я анямеў. Маўляў, хутка нашыя Гальшаны на ўвесь свет праславяцца! Як пра тыя Бермуды гаварыць i пісаць паўсюль будуць, таму што, па ягоных прыкідках, неверагодна, але факт, у нейкай пакуль невядомай кропцы адбылося скрыўленне прасторы i часу. Іначай, назіраецца той самы прасторава-часавы кантынуум, згорнуты ў стужку Мёбіуса. Во як загнуў! Я быў ашаломлены, а дзядзька нічога сабе, нібыта ён усё жыццё адно што пра стужку Мёбіуса i чуў, толькі сказаў:

— Ты мне, Косцік, прасцей растлумач, што да чаго.

Але Пракопчык нічога не стаў тлумачыць:

— Дзядзька Антон, я ўсё сказаў: анамалія! Дык мо якія выпадкі ў наваколлі надараліся?! Што-небудзь незвычайнае. Ну, скажам, штосьці ўзяло i знікла, бы ў ваду боўтнула, з канцамі! Ці, наадварот, з'явілася... Дзіва якое было.

Дзядзька Антон падумаў а потым i сказаў сур'ёзна:

— Анамалію помню. Гадоў шэсць таму назад карова Хведарчукова прапала. Якраз во тут, адбілася ад статка, i не знайшлі! Хведарчук тады ўсё шкадаваў, што не застрахаваў кароўку!

Мой Пракопчык ажно падскочыў:

— Ну, вось бачыце, Адам Нічыпаравіч, было! Карова знікла... У Бермудскім трохкушіку караблі знікаюць, а тут тое, што ёсць. Наш жа трохкутнік на сушы.

Я не вытрымаў, узарваўся, маўляў, толькі не трэба зводзіць усё гэта да глупства. Барані божа, дойдзе якая чутка да Мінска, нас жа навуковы свет проста высмее. Анекдоты ўсялякія пойдуць, смяхоцце, дый толькі! I дзядзька ўзяў мой бок. «Выкінь ты,— кажа,— Косцік, сваю фанеру ў Гальшанку, а чалавеку лепш пра што сур'ёзнае раскажы. Мясціны ў нас цікавыя, ну хоць бы той самы замак..» I прысеў дзядзька Антон на купіну, раз-пораз пазіраючы ў бок статка, каб не адбілася часам якая карова. Мы таксама прыселі. Дзядзька Антон пачаставаўся цыгарэтай, якую я прапанаваў яму.

— Вучоных людзей паважаю,— сказаў— Сюды многія даўно ўжо прыязджаюць. Я не далей як учора гісторыку аднаму расказваў i вам раскажу. Калісьці ад старых людзей сам чуў. Вунь,— паказаў на рэшткі замка,— разваліны, заняпад. А пачалося здавён. Князь Сапега тут гаспадарыў, ягоны палац быў. Дык, значыцца, будавалі гэты мур, ужо ледзь не да канца дайшлі, а князь тэрмін пэўны вызначыў I тут раптам сцяна адна пачала бурыцца. Абвальваецца, рады ніхто не можа даць, як ні стараюцца муляры ды тынкоўшчыкі. Але вось старац нейкі аб'явіўся дый кажа таму майстравому люду: «Мне знаменне было. Сцяна будзе абвальвацца, пакуль ахвяры не атрымае». I патлумачыў, што трэба некага забіць, i найлепш жанчыну, ды i ўмураваць яе пад сцяну. Задумаліся майстры i вырашылі, што іншага выйсця няма, хай будзе так, як падказаў старац, калі ўжо знаменне было. I пачалі ламаць галаву, хто ж гэта можа быць, якая жанчына? Няпроста божаму чалавеку ўзяць на сябе такі грэх. I зноў падказаў той старац: маўляў, чыя жонка першая прынясе заўтра полудзень, тую i заб'яце. I вось назаўтра прыходзіць тая першая, маладзенькая ды прыгожая, жонка самага маладога муляра... Ат, што адбылося далей, i расказваць не хочацца. Адным словам, яе i ўмуравалі. Сцяну залагодзілі, толькі ж не было вялікага шчасця ў гэтым муры нікому. Ды i сам род Сапегаў звёўся.— I ўжо праз паўзу дзядзька звярнуўся да мяне: — Бачу, не да душы вам прыйшлося маё паданне.