— Даведка, што я ператамiўся й маю права ўзяць акадэмiчны адпачынак.
Доктар устаў з-за стала, узяў графiн i пачаў палiваць нягеглы альяс. Калi графiн вярнуўся на столiк на колцах, Дз. заўважыў, што вады ў iм не паменела, i вырашыў наступаць:
— Як гэта можна палiць расьлiну, каб вады ў графiне меней ня стала?
— Малады чалавек, — сытае падбародзьдзе дрыжэла. — Калi ёсьць жаданьне прайсьцi курс лячэньня ў псыхiятрычнай больнiцы, я магу зрабiць пратэкцыю.
Студэнт зразумеў, што перацiснуў гэтага самаўлюбёнага парсюка ў халаце, але адступаць было позна.
— Мне патрэбна толькi даведка. Я мог бы прачытаць падручнiк па псыхапаталёгii й адпаведныя артыкулы ў мэдычнай энцыкляпэдыi, а потым разыграць спэктакль з паяданьнем акварыюмных сомiкаў. Але нi мне, нi Вам гэта не патрэбна. Я прынёс краявiд, якi ўпрыгожыць вашыя няўтульныя апартамэнты, калi я выйду адсюль з даведкаю.
* * *
Загадчык катэдры пазiраў на Дз. праз пукатыя лiнзы масiўных акуляраў. Студэнт стаў перад сталом i слухаў, як сьвiсьцяць старыя, абпаленыя тытунёвым дымам лёгкiя.
— Калi гэта скончыцца? Ізноў даведка. Я ў Вас пытаю?
Дз. стрымлiваў злосьць, каб гэтаму хвораму чалавеку, якi любiў ставiць леваю рукой непатрэбныя аўтографы ў дзявочых залiкоўках, не сказаць, што ён iмпэрскi халуй, а ўся яго нафталiнная псэўданавуковая творчасьць вартая толькi таго, каб вiсець на цьвiку ў прыбiральнi.
— Я Вас не разумею, — спакойна адказаў студэнт.
Празь нямытую, зарослую пылам шыбу ў пакой цадзiлася халоднае, але яркае сьвятло, у якiм хаатычна танчылi драбнюткiя парушынкi. На салатнай, у бронзавыя кветкi, сьценцы, над грувасткiм, абцягнутым скураю сталом загадчыка катэдры скасабочана вiсеў краявiд у кандовай раме — грыбаабрысныя дубы здранцьвелi пад сiнюшным небам. Цяжкое паветра ў кабiнэце, настоенае на недапалках, што перапаўнялi мармуровую попельнiцу, нясьцерпна патыхала спарахнелымi паперамi. Крываногiя крэслы выстраiлiся ля сьценаў вакол папрацiранага абцасамi выкладчыкаў i студэнтаў, некалi шыкоўнага дывана, сьведкi былога ваенiзаванага парадку. Дыван, як i амаль сьляпы ўладар кабiнэту, меў такi безнадзейна трухлявы выгляд, што Дз. падалося: тоўстая срабрыстая моль выпаўзла з-за лацкана пiнжака загадчыка катэдры i паўзе па плячы. Студэнт заплюшчыў вочы, i зь цемры на яго паляцеў сухi траскучы голас:
— Студэнты вучацца, а Вы — Дз. — носiце мне даведкi. Я пацiкаўлюся, як гэта Вам удаецца даставаць дакумэнты. Дый наагул, што Вы тут зь сябе корчыце арыстакрата, гэткага рафiнаванага iнтэлiгента? Брыдка глядзець. А Вашыя вершаваныя экзэрсысы? Я кансультаваўся ў спэцыялiстаў, яны не высокай думкi пра Вашыя дэкадэнскiя вiршыѕ
— Я захварэў. У мяне ёсьць дакумэнт, якi дае мне права на адпачынак, — баранiўся студэнт.
— Каб не было даведкi, я зь вялiкiм задавальненьнем выключыў бы Вас з iнстытуту. Ідзiце, сустрэнемся праз год, — старэчыя, папсаваныя непатрэбнай бясконцаю пiсанiнаю вочкi зiрнулi на Дз. паверх акуляраў i схавалiся за тоўстае шкло.
— Я Вас не разумею, — Дз. выйшаў з пыльнага кабiнэту, шчыльна прычынiў дзьверы, аба- бiтыя чорным дзерманцiнам, i дадаў: i не хачу разумець. Моль!
* * *
Студэнт Дз. у прыўзьнятым настроi завiтаў у кавярню, дзе пачаставаў сваю даўнюю знаёмую каньяком i чакалядам. А калi вярнуўся ў свой пакой, дык доўга слухаў магнiтафон, запiс з галасамi за сталом нават пракруцiў некалькi разоў.
Ён прыняў душ, пагалiўся, працёр твар i рукi адэкалёнам, склаў выходны касьцюм i адчынiў вакно. Студэнт Дз. упаў зь пятага паверху на толькi што вымытае палiвальнымi машынамi скрыжаваньне.
Юрмала. Верасень 1988 году
Валера Салавей зьеў павука.
Мы сядзелi на траве, пад соснамi, у парку Чалюскiнцаў. Мы пiлi вiно пасьля абароны дыплёмных работ. Нас было чалавек шэсьць выпускнiкоў, i мы сьвяткавалi заканчэньне вучэльнi, а ён прыбiўся выпiць «на халяву». Ён жыць ня мог, каб ня выпiць за чужыя грошы, але на Валеру не крыўдавалi, бо ён быў мастаком.
Разьлiлi вэрмут па шклянках, пачалi гаварыць непатрэбны тостѕ І раптам Салавей крыкнуў:
— У, сабака, я цябе зьем!
Мы паглядзелi на Валеру. Той разгроб траву, выцягнуў зь яе шэрага з доўгiмi ножкамi павука, паказаў нам, кiнуў у рот, праглынуў, запiў вэрмутам i сказаў:
— Люблю жамярын.
Мяне тузанула.
На першым курсе нам загадалi намаляваць восень. Салавей намаляваў — усе падурэлi. Панапрыносiлi карцiнак пра паркi, сквэры, грыбнiкоў, а ён прывалок «Чырвонага сабаку». Той, ашчэрыўшыся, стаяў навязаны каля будкi, на жоўты плот падаў сiнi цень. Чырвоны, як сьвежая кроў, сабака, чорна-чорная будка, новы, аж пахне смалою, плот i сьцюдзёны, што восеньская рэчка, цень — усе ачмурэлi.
Читать дальше