Адам Глёбус: Браслаўская стыгмата

Студэнт пачаў пераказваць размову ў лякарнi й вельмi ўдала зымiтаваў сьвятарскую iнтанацыю, калi паўтарыў: «Што Вас прывяло ў гэтыя ня вельмi ўтульныя апартамэнты?»

— Патрэбна карцiна, каб апартамэнты зрабiць больш утульнымi, — сказала знаёмая Дз.

— Апошнi раз я маляваў якраз тады, калi ты выразала нажнiцамi акторскiя выскаленьнi.

— Ну-ну, жартаўнiк, — дзяўчына зрабiла выгляд, што пакрыўдзiлася. — Я сур’ёзна, i ў мяне ёсьць знаёмы мастак, ён можа й карцiну падараваць. Дарэчы, i майстэрня ў яго непадалёк адсюль.

— Пайшлi, — студэнт устаў.

— Зараз?

— А нашто адкладаць?

Яны зайшлi празь нiзкую доўгую выгбу, што сьмярдзела катамi й мачою, у цёмны ад вялiкiх дрэваў, засыпаны лiстотаю двор. Па сьлiзкашарых шчарбатых прыступках узьнялiся на другi паверх.

Мастак адразу не спадабаўся студэнту. Доўгiя сiваватыя валасы зьвiсалi абапал прыпухлага твару нячэсанымi касмылямi. Вадзянiстыя, з жаўтаватымi бялкамi вочы, акрамя наiўнасьцi, выяўлялi абыякавасьць гаспадара да сьвету. У кутку правага вока назьбiралася кропля гною. Палiнялая расьцягнутая майка непрыгожа вiсела на вострых сутулых плячах. Усе рухi мастака былi замаруджаныя, нiбыта ён знаходзiўся ў вадзе, i вадзе мутнай, застаялай.

— Я спаў, — на гасьцей патыхнула вiнным перагарам.

— Хлопцу трэба дапамагчы, — адразу перайшла да справы дзяўчына.

У вузкiм калiдоры па сьценах вiселi карцiны. Студэнт зь цiкаўнасьцю пачаў разглядаць вуглаватых пачвар-сьвятых з прамянiстымi талерачкамi нiмбаў над галовамi. Пачвары былi намаляваныя на тоўстых кухонных дошках, што вiселi на доўгiх цьвiках над пiянiна. Грувасткi iнструмэнт з адкiнутым векам выставiў, нiбыта зубы, парудзелыя клявiшы.

— Вы граеце на фартэпiяна? — недарэчна вырвалася ў Дз.

— А Вы? — мастак пальцам выцер гной з вока.

— Толькi слухаю. Асаблiва люблю жаночы вакал.

— Гэта я зразумеў, як толькi Вы зайшлi.

Столь у майстэрнi была скошаная. Студэнту зрабiлася нiякавата ў вялiкiм пакоi. На падлозе валялiся перапэцканыя алейнай фарбай кавалкi пакамечаных газэт. Дзяўчына падышла да сьцяны, спрэс пазавешанай палотнамi ды аркушамi, стала каля вялiкага малюнку, на якiм аголеная маладзiца зь цяжкiмi грудзямi й шырокiмi сьцёгнамi трымала на далонi, нiбыта прапаноўвала табе ўзяць, абгрызак яблыка.

— Падобная да мяне?

— ВЕЛЬМI, РЫХТЫК ТЫ, — АДКАЗАЎ ДЗ. I ПАДУМАЎ, ШТО ГЭТЫ МАЛЮНАК НЯ ЗРОБIЦЬ БОЛЬШ УТУЛЬНЫМ КАБIНЭТ ПСЫХIЯТРА. ЗНАЁМАЯ ДЗ. ПАДАРАВАЛА ПРЫСУТНЫМ РАСПУСНУЮ ЎСЬМЕШКУ.

— Дык чым я магу дапамагчы? — мастак паставiў закурэлы чайнiк на электрапанiву.

— Карцiна патрэбна, пажадана краявiд — вада, лес, неба, полеѕ Такi краявiд, каб можна было ў вар’ятнi павесiць i лекарам з пацыентамi не заплахела.

— Жартуеш?

— Яму, — дзяўчына тыцнула цёмна-сiнiм пазногцем у Дз., — патрэбна даведка ад псыхiятра, каб узяць у iнстытуце акадэмiчны адпачынак. Даведкi не даюць. Трэба карцiна, каб памяняць, набыць, ня ведаю, як будзе дакладней, заплацiць за даведку. Зразумеў?

— Зразумеў. П-пiць алькаголь — шкодна! — мастак запарыў гарбату ў паўлiтровым слоiку, — зараз пашукаем крайа-вiд.

Ён адсунуў цяжкую палатняную штору, што хавала стэляжы з прагнутымi палiцамi, на якiх стаялi запыленыя палотны, ляжалi стосы пакарабачаных папак ды папяровыя пажоўклыя рулёны. Мастак выняў квадратны падрамнiк, абабiты чорнымi рэйкамi, паставiў карцiну на мальбэрт i далоняю сьцёр пыл з выявы. На вечаровым небе сьвяцiлiся карункi аблокаў, пад якiмi крочыла цёмная мужчынская постаць з касою на плячы. Мужчына iшоў па вузкай паласе зямлi, над возерам, зарослым вострымi лёзамi аеру. У вадзе без скажэньняў адбiваўся касец разам зь небам, аблокамi, зямлёю i аерам. Мужчына на карцiне быў зусiм маленькi, i таму яе можна было назваць лiрычным краявiдам.

— Якраз для лякарнi. У хворых будуць пытацца — дзе тут верх, дзе тут нiз? Дорыш? — дзяўчына наблiзiлася да гаспадара, якi ўжо разьлiваў па кубках бурштынавую гарбату.

— Прадаю, — мастак па-бабску адкiнуў з маршчынiстага лба брудныя валасы. — Жартую. Забiрайце, калi трэба.

Сяброўка Дз. выгнулася й пацалавала мастака ў няголеную шчаку. Студэнта перасмыкнула ад гэткай удзячнасьцi.

* * *

Дз. ня стаў чакаць, пакуль мiне тыдзень, а на другi дзень загарнуў карцiну ў паперу й пайшоў у лякарню. Пакунак ён пакiнуў у холе, каля акварыюма з лабатымi сомiкамi.

— Мы дамаўлялiся сустрэцца праз тыдзень, — псыхiятар паправiў тугi вузел гальштука. — Цi я памыляюся?

— Так, Вы памыляецеся, таму што лiчыце мяне здаровым чалавекам.

— Тады я спытаю iнакш. Што Вам трэба?