Адам Глёбус: Браслаўская стыгмата

Аднойчы мне затэлефанавала Сьветка Борт- нiк, таксама аднаклясьнiца, i запрасiла зайсьцi да яе й прынесьцi пятнаццаць рублёў. Якраз дзесяць гадоў прайшло, як нашая кляса школу скончыла. Праўда, мы праз год зьбiралiся пасьля заканчэньня, але народу было няшмат. Пася- дзелi мы тады ў альтанцы, выпiлi колькi пляшак «Зуброўкi» й разышлiся хто куды. Я з Панасюгам i Навумчыкам пайшоў. Навумчык паказаў нож i сказаў, што ён у краму зойдзе, у каго-небудзь грошы забярэ, i мы яшчэ вып’ем. З п’янога розуму прапанова здалася прыўкраснаю. Зайшоў ён у магазiн. Мы чакаць засталiся. І бачым, як касiрка выскачыла з-за апарата й дзьверы на засаўку зачынiла. У магазiне мiтусьня ўсчалася. Мы курым, чакаем, хвалюемсяѕ А што рабiць? Праз паўгадзiны выйшаў наш Навумчык з крамы й сьмяецца. Мы да ягоѕ Што? Як? Ну, а ёнѕ Нажа шкада, я яго ў пакет з цукеркамi засунуў, цяпер ня вернеш. Падыйшоў я да малога, паказаў нож i сказаў, каб ён мне кашалёк даў. А малы ў крык i сьлёзы. Пакуль ён па краме бег, я нож у пакеты з цукеркамi й схаваў. Мужыкi мяне абшукалi й адпусьцiлi. Расказваў так Навумчык, пакуль мы ў ДК на танцы iшлi. А Панасюга ўсю дарогу «ржаў». На танцы нас без чаргi пусьцiлi, у Панасюгi кантралёрка знаёмая была. Натанцавалiся мы тады пад «хоп, хэй, хоп» i «лэйдзi, лэйдзi, лэйдзi» да чорцiкаў у вачох. Панасюга пайшоў кантралёрку дадому праводзiць, а мы з Навумчыкам паплялiся зь нейкiмi дзявулямi на флэт, а далей — ня вашая справа.

Панасюгу я ўбачыў толькi празь пяць гадоў. Ён у мяне падручнiкi па беларускай мове прасiў, бо паступаць на фiлфак зьбiраўся. Толькi Панасюга нiкуды не паступiў. Забiлi нашага Панасюгуѕ Ён другiм з нашае клясы на той сьвет адышоў. Першым Жэнiк Шкода ў войску загiнуў, i прыслалi ягоным бацькам труну. Я на пахаваньнi ня быў — не патэлефанавалi мне. Потым хлопцы ўспамiналi, што на памiнках усе напiлiся, а больш за ўсiх Панасюга. На Панасюгавым пахаваньнi мяне зноў жа не было, бо зьехаў я зь Менску ў камандзiроўку.

Калi я да Сьветкi Бортнiк грошы на рэстаран прынёс, яна мне ўсё дэталёва, як гэта толькi незамужнiя жанчыны за шклянкай гарбаты могуць, i распавяла пра Панасюгаву сьмерць.

Знайшлi яго каля чыгункi пад мостам. Восем нажавых ранаў было на целе. І вiсеў наш пакутнiк на высокiм заводзкiм плоце, бо забойца зрабiў з дроту пятлю й павесiў мёртвае зьнявечанае цела на плот. А хто тое ўтварыў, так i не знайшлi.

У рэстаран прыйшло шмат народу. Дзеўкi нашыя цёткамi сталi — не пазнаць. А хлопцы яшчэ больш-менш трымаюцца, мо толькi Шустак, ён прапаршчык, памажнеў. Селi мы за стол, бачу — Батуры з Хiльневiчам няма. Што Хiляка няма, дык чорт зь iм. А Батуры чаму? Я да Бортнiк падыйшоў. А тая й кажа: «Што мы зэкаў розных будзем запрашаць? Хай яны ў турме сустракаюцца». Я змаўчаў, i што ты скажаш незамужняй жанчыне? Яна нас сабрала й рэстаран заказала, i за гэта «дзякуй». А што да зэкаў, iх у нашай клясе было шэсьць: Батура, Хiльневiч, Хвастоў, Межагурскi i Рудко, i яшчэ адзiн, прозьвiшча такоеѕ О, Дарагуш!

Адзiн Рудко чаго каштаваў?! Аднаго разу яго з тыдзень не было ў школе. Клясная ўзяла мяне, бо стараста ж, i Навумчыка, бо той боксам займаўся й аднаго разу дзесяцiклясьнiку адным ударам тры зубы выбiў. Вiнаватым прызналi дзесяцiклясьнiка: нашто ён сямiклясьнiка чапаўѕ Прыйшлi мы да Рудко дамоў. Ён нам дзьверы адчынiў i стаiць голы, толькi рукою пах прыкрывае. А ў спальнi на ложку дзеўка, таксама голая, сядзiць i на нас зырыць. Што нам? Мы маўчым. А клясная чырванець пачала. А потым цiха так загаварыла: «Адзенься, Рудко, i дзяўчына хай адзенецца, нам пагаварыць трэба». Яны адзелiсяѕ А назаўтра Рудко сядзеў на апошняй парце i ўважлiва разглядаў сябе ў люстраным лязе сваёй шыкоўнай фiнкi.

Карацей, я Сьветцы Бортнiк нiчога не сказаў, але стала мне крыўдна, бо i Рудко, i Батура iншымi людзьмi сталi. Рудко вунь на галоўпаштамце грузчыкам працуе, а пра Ігара крыху пазьней скажу.

Ну то добра, не запрасiлi хлопцаў, дык не запрасiлi. Сам бы мог успомнiць i запрасiцьѕ

У рэстаране было шумна й весела. Усе пра ўсiх распытвалi. Хто кiм стаў? Дзецi? Муж? Жонка? Зарплата? Кватэра? Стоячы моўчкi выпiлi мы за Жэнiка Шкоду, а потым за Панасюгу. Якраз пасьпелi, бо зайграў ансамбль, i выйшлi на сцэну дзеўкi-танцоркi ў блiскучых купальнiках. Мяне штурханула ў бок Людка Рудневiч i сказала, што трэба Аньку Навакоўскую супакоiць, бо яна ўжо напiлася. А напiлася Анька з гора: муж кiнуў яе.

Навакоўская выглядала старэйшай за ўсiх нас гадоў на дзесяць, дзеля сiвых валасоў i нейкай нядобрай рыхлай паўнаты. Яна стаяла каля суседняга стала й сварылася зь «вясельлем», якое толькi прыйшло й было агрэсiўна-цьвярозае. Аньцы захацелася цукерку, i яна ўзяла яе з чужога стала. Яе абразiлi, яна адказала гучна й так, як могуць дзеўкi на раёне. І ў досыць iнтэ- лiгентнага з выгляду «вясельля» дух заняло. Калi я падыйшоў, каб супакоiць Аньку, тая выграбала з вазы цукеркi й запiхвала ў кiшэнiѕ Я з Навакоўскай станцаваў тры танцы ўзапар, i яна раптоўна працьверазела. «Чалавек ты, Ванька, чалавек», — сказала яна й пацалавала мяне. Я засьмяяўся.