Адам Глёбус - Браслаўская стыгмата

«Школа — гэта морак, якi лепш забыць i не ўспамiнаць, што забыў», — сказаў на разьвiтаньне ў рэстаране Валiк Латушка. Прыкладна тое самае й Ігар Батура сказаў, калi я праз колькi тыдняў пасьля рэстараннай сустрэчы завiтаў да яго. Мы сядзелi на кухнi. На адкiдной палiчцы белага буфэту стаяла пляшка гарэлкi, чаркi ды талеркi з гуркамi i салам. Ігар гаварыў:

— Крыўдна мне, што ў рэстаран не запрасiлi. Я не дзеля выпiўкi, выпiць i дома можна. Чым я горшы? Ну, «сядзеў». І што, пасьля гэтага я не чалавек? І ў ваенкамаце тое самае. Ты сваё адслужыў, сказалi. А я на вайну хацеў, каб там загiнуць, цi што? Мо лепш героем у цынкавай труне, чым так, чалавекам другасортным жыць. Я ў Сiбiр зьехаць думаю. Во, на нафтавiка вучыцца пайшоў. Ты пi. На мяне не лядзi. Я сваё сёньня ўзяў. Два тыднi ў Сiбiры, два дома. Грошай падзараблю. Машыну куплю, жонцы футра справiм, мэбля трэба. Бацька мой зусiм даходзiць, здароўя няма, а ён п’е. І каб патроху, а то запоямi, два тыднi «не прасыхае», а потым месяц нi кроплi. Суседзi кажуць, каб я прагнаў яго з хаты. Ты ж помнiш, як з мацi маёй былоѕ А куды я яго праганю? І што я за чалавек, калi роднага бацьку з хаты выпхну? Бацька адзiн — якi ёсьць, такi й добра. Ён, калi ня п’е, залаты мужык, унука любiць. Ты пiѕ

Мы прасядзелi да самай ранiцы.

Менск. Студзень—чэрвень 1988 году

Студэнт Дз. слухаў свой любiмы стары магнiтафон. Музыка скончылася, з хрыплаватага ўзмацняльнiка пасьля сухога трэску ды пашчоўкваньня загучалi п’яныя галасы й пазвоньваньне посуду. Надакучлiвая жанчына заклiкала пасьпяваць за сталом. Гарэзьлiвы рогат iншай, пэўна, маладзейшай заглушаў мужчынскае мармытаньне. Дз. спынiў стужку, захлопнуў трэснутае, з адбiтым кутом, века, вярнуўся ў зручнае, каб чытаць раманы, крэсла й разгарнуў патрапаную тонкую кнiжачку, але не прачытаў нiводнага верша, бо выразна пачуў за сьпiнаю высокi жаночы голас, якi нахабна запрашаў сьпяваць народныя песьнi. Студэнт прыслухаўся: жанчына раптоўна, на паўслове, змоўкла, замест яе зашапталi на незразумелай мове два непрыемныя, хрыплыя мужчынскiя галасы. Нашэптваньнi наблiжалiся, быццам мужчыны iшлi зь цёмнага кута да асьветленага настольнай лямпаю крэсла. І калi Дз. пачаў разьбiраць асобныя словы ў размове нябачных наведнiкаў, яны аддалiлiся й сьцiхлi ў цемры. Цiшу працяў жаночы енк.

* * *

Студэнт Дз. прад’явiў заплаўленае ў гнуткую плястмасу пасьведчаньне з фотакарткаю, на якой кароткастрыжаны малады чалавек у белай кашулi й пад гальштукам глядзеў на сьвет спадылба. Адмiнiстратарка зрабiла рэклямную ўсьмешку й паведамiла нумар кабiнэту, дзе прымае псыхiятар. Над кабiнэтам гарэла кiсельнай чырваньню лямпа, забраная ў рабрысты каўпак. Дз. прысеў на мэталёвае халоднае крэсла й пачаў сачыць за iмпульсiўнымi рухамi рыбак у вялiзным акварыюме. Атрутна-смарагдавыя падсьветленыя водарасьцi вяла пакалыхвалiся над сьлiзкiмi марскiмi каменьчыкамi, што засьцiлалi шкляное дно. Лупавокiя сомiкi елi сухiх чарвякоў, нацярушаных у брудна-белы непатанальны абручык.

Студэнт не заўважыў, хто й калi пакiнуў ка- бiнэт, бо быў заняты разгляданьнем паўпразрыстых хвастоў, якiя зачароўвалi сваёю плястычнай мяккасьцю.

За аднатумбавым пiсьмовым сталом сядзеў сыты саракагадовы мужчына ў белым халаце й гартаў тоўстымi кароткiмi пальцамi з абгрызенымi пазногцямi гiсторыi хваробаў. На сьветлай зачапанай вокладцы вясёлкава пералiваўся вялiкi чарнiльны нумар.

— Сядайце, — псыхiятар паправiў круглыя акуляры на азызлым твары.

Дз. сеў на блякла-пурпуровае праседжанае крэсла.

— Ваша прозьвiшча Дз.?

Студэнт згодна кiўнуў i агледзеў цесны кабi- нэт. Абкладзеныя парудзелай кафляю сьцены, чарупiна з iржавай плямiнаю пад кранам, драцяная сьметнiца, мэдычная шафа з зафарбаваным зь сярэдзiны шклом, нязручны стол, крэслы з папрацiранай абiўкай, вузкае, занавешанае нясьвежай фiранкаю вакно, альяс у глiняным гаршочку, столiк на колцах, графiн i шклянка. Кабiнэт патыхаў на Дз. безнадзейнай хранiчнай маркотаю.

— Што прывяло Вас у мае няўтульныя апартамэнты?

«Каб ты здох», — мiльганула ў Дз.

— Разумею, што цяжка распавесьцi незнаёмаму чалавеку iнтымныя падрабязнасьцi свайго жыцьця. Таму, каб Вам было крыху лягчэй, я задам колькi пытаньняў. У Вас не было страсеньня мазгоў? — псыхiятар iмкнуўся гаварыць з iнтанацыяй каталiцкага сьвятара.

— Ня памятаю.

— Паспрабуйце ўспомнiць, гэта вельмi важна. Можа, няўдала ўпалi цi нехта ўдарыў чымсьцi цяжкiм па галаве?

— Аднойчы я ўпаў з ровара на асфальт i разьбiў твар.