Адам Глёбус - Браслаўская стыгмата

А выкладчык спытаў:

— ВАЛЕРА, ТЫ ЧАМУ НА ЗАНЯТКI ПА СЫБОТАХ НЯ ХОДЗIШ?

— А хiба трэба па сыботах прыходзiць?

— Вядома, трэба.

— Я не магу, — сказаў Салавей.

— Чаму?

— У нас на раёне па сыботах п’юць.

У яго заўсёды ў кiшэнi было два рублi на таксоўку; колькi б ён нi выпiў, а гэтыя грошы нiкому нiколi не даваў — такi характар.

Сярод навучэнцаў Валера быў вiдным хлопцам, дзеўкi гужам хадзiлi за Салаўём.

Хлопцы казалi, што ў яго ёсьць сувязь зь мянтамi, але мяне тое ня тычылася. Можа, i былi нейкiя сувязi. Хто яго ведае? А што ў любы рэстаран Валера мог зайсьцi са службовага ўваходу, вось гэта ўжо дакладна, сам зь iм хадзiў, i не адзiн раз.

Быў яшчэ iнцыдэнт з Валеравай карцiнаю — «Я — прастытутка».

У вучэльнi павесiлi аб’яву, што адбудзецца выстава-конкурс «Мой сучасьнiк», што будуць тры прэмii — па 10, 20 i 30 рублёў.

Панапрыносiлi хто што меў. Тады й 10 рублёў грошы былi: тры пляшкi гарэлкi можна было ўзяць. Валера выставiў самае вялiзнае палатно. На чорным тле ён паставiў белую, як зьнятае малако, дзявулю з малiнавымi саскамi й вуснамi. А ў кутку карцiны напiсана: «Я — прастытутка». Глядзiш на палатно, i такое адчуваньне, што дзеўка п’яная ў дым. Як Салавей гэта зрабiў, я ня ведаю. Ён i сам ня ведаў. Зрабiлася — i ўсё.

Выкладчыкi, асаблiва халуiстыя, угаворвалi Валеру не паказваць «прастытутку», але той пакiнуў палатно на мальбэрце.

Прыйшла камiсiя, усiх з залi выгналi. Навучэнцы таўклiся ў фае, нехта глядзеў у замочную адтулiну. Ён i прашаптаў:

— Салавей, тваю карцiну мордай да сьцяны паставiлiѕ

Валера псiхануў, затрапятаўся, у залю ўскочыў, закрычаў:

— Хто карцiну чапаў? Я вас пытаю, хто карцiну мордай да сьцяны завярнуў?

Выкладчыкi зьнямелi, дырэктар маўчаў. Салавей узяў палатно й сказануў на ўсю залю:

— Прастытуткi.

А прэмii камiсiя разьмеркавала так: трыццатнiк далi за «Параненага й санiтарку», дваццаць за «Мой завод», а чырвонец за «Сьвята ў калгасе». Валера Салавей атрымаў вымову.

А калi ён рабiў дыплём, дык яго ледзь ня выключылi з вучэльнi. Валера намаляваў iнтэрнацкi пакой, два ложкi, на якiх сядзяць аголеныя дзеўкi, а пасярод пакою стаiць басанож хлопец i навязвае гальштук, на падлозе й стале параскiданыя пляшкi з-пад вiна. Называлася гэта ўсё: «Ранiца ў iнтэрнаце». Скончыць «Ранiцу» Салаўю не дазволiлi, сказалi, што не дадуць дыплёма, а выпусьцяць з даведкай, дзе напiшуць: «Праслухаў курс заняткаў за чатыры гады». Валера скарыўся й напiсаў другую карцiну — «Казлы». Зялёнае, нiбыта вожыкаў гной, тло — трава, а на траве сядзiць баба ў пурпуровай, што зiмовы золак, сукнi, а побач пасьвяцца дзьве белыя казы й казёл. І яшчэ па ўсiм палатне парассыпаныя вялiз- ныя рамонкi. Цуд!

Атрымаў Салавей дыплём мастака й пайшоў зь iм працаваць у прадуктовы магазiн, што на пляцы Перамогi. Яго ўзялi туды грузчыкам i мясьнiком.

— Я магу зьесьцi кiляграм сырога шэрага мяса, — выхваляўся пры сустрэчы мастак-мясьнiк.

Мяса ён еў удзень, а ўвечары пiў. Ён яшчэ ў вучэльнi пачаў пiць штодня. Аднойчы на сходзе разьбiралi хлопцаў, што напiлiся пасьля заняткаў i пабiлi гiпсавую Давiдаву галаву. Яны, дарэчы, ня проста яе пабiлi, а выцягнулi на балькон i скiнулi з трэцяга паверху на асфальт. Зьлепак зь мiкелянджэлаўскага героя размалацiўся ўшчэнт. Вучэльня тады мясь- цiлася ў двары Тэатральна-мастацкага iнстытуту, у даваеннай пабудове з дубаватымi калёнамi. Вось пад тыя калёны й ляснулася гiпсавая галава. А калi хлопцаў разьбiралi, дырэктар сказаў:

— Сорамна, у нашай вучэльнi нiхто ня п’еѕ

І тут раптам з натоўпу:

— А Салавей?!

Рогат.

У дырэктара з Салаўём заўсёды iшло наперакос. Вось i зь дзеўкаю, напрыклад. На бульбе Валера зь дзеўкаю ў лазьню пайшоў. Мылiся яны там цi мiлавалiся? Нiхто ня бачыў, бо Салавей акенца мылам замазаў, здагадаўся ж. Выйшлi яны з лазьнi, а вёска iх сустракае, на дзiва сабралiся паглядзець. Дзiва знайшлi. Не, каб прыбi- ральнi паставiць. Бо на ўсю вёску Рудню адна прыбiральня ў брыгадзiра, i тая безь дзьвярэй. Я ў свайго гаспадара ў першы дзень спытаў:

— А дзе прыбiральня?

— А там, дзе па-на-равiцца! — i рагоча.

Як да ветру за хлеў хадзiць, дык нармальна, а як хлопец зь дзеўкаю ў лазьню пайшлi мыцца — крымiнал. Салавей, зь яго ня ўбудзе, толькi плюнуў пад ногi, калi дзядзькоў i цётак пабачыў, дый пайшоў зь дзеўкаю ў лес, нiбыта ён тут i нi пры чым. А брыгадзiр, гэты гаспадар прыбiральнi незачынянай, на Валеру данос накрэмзаў i дырэктару вучэльнi даслаў. Той, не падумаўшы, выклiкаў дзеўку й сказаў, што калi не перасьпiць зь iм — выключыць. Яна, плачучы, да Салаўя прыбегла. Той пайшоў у дырэктараў кабiнэт i заявiў, што дзеўку чапаць ня трэба, а калi на тое пайшло, дык ён прастытутку прывядзе. Дырэктар сказаў, што падумае. Справу з лазьняю замялi, але Салаўя дырэктар незалюбiў, бо той папярэдзiў: калi чэпiць дзеўку, усе ведаць будуць — i дырэктаравай кар’еры капцы.