Адам Глёбус - Браслаўская стыгмата

А ў нядзелю мы хадзiлi ў лазьню. Слабодка — зусiм маленькае мястэчка, i грамадзкая лазьня там адна, у вар’ятнi. Па нядзелях там мыюцца тыя, у каго няма прыватнага памывачнага комплексу. Мы з Алесем прыйшлi самыя першыя, папарылiся, паплавалi ў возеры й пачалi мыцца. Мыемся мы па-рознаму. Ён пачынае з ног, а я — з твару. Ён высокi, вышэйшы за мяне на галаву. Пэўна, таму я памыўся першы й сядзеў чакаў, а ён яшчэ толькi намыльваў свае доўгiя каштанавыя валасы. Ён абмываў галаву, а я зьбiраўся сыходзiць, калi выпадкова зiрнуў у ягоную шайку. У тазiку было поўна крывi. Паўнюткi таз крывi з мылам. Кроў! Стой! Зараз, я набяру чыстай вады! Алесь стаяў з заплюшчанымi вачыма над тазам. Я лiнуў на яго вядро вады. Ён i не зразумеў, што халоднай. Адкуль кроў? Гэта я ў цябе пытаюся? Паглядзi галаву. Ён схiлiўся. На галаве крывi не было. Яна цякла з правай прабiтай наскрозь Алесевай далонi. Чорт! Недзе тут цьвiк мусiць быў. Мы чамусьцi вырашылi знайсьцi той цьвiк. У паўзмроку лазьнi мы поўзалi пад лаўкамi й шукалi цьвiк, пакуль я не сказаў: хопiць. Уся лазьня была перапэцкана ў чалавечую кроў. Так-сяк Алесь апрануўся, i мы пабеглi ў псыхiятрычную лякарню, да доктара. Той апрацаваў рану ёдам i перавязаў. Верыць у гiсторыю зь мiстычным выратаваньнем крыжа ён адмовiўся, а мы й не настойвалi. У размовах з псыхiятрам нельга настойваць. Асаблiва на тэрыторыi яму падуладнай больнiцы. Зрэшты, я б яму й не распавёў пра крыж, каб ня сьпiрт. Доктару было сумна, а тут такое здарэньне: дзiрка ў руцэ, а пацыент ня чуе болю. Ён налiў нам i сабе па паўшклянкi мэдыцынскага. Языкi разьвязалiся. А ў кожным псыхiятру хаваецца духоўнiк. Вось i пачуў ён нашы споведзi. Добра, што псыхiятры, у адрозьненьне ад псыхапатаў, — матэрыялiсты. І мы, п’яныя спакойненька пакiнулi лякарню.

За брамаю нашы погляды на здарэньне зрабiлiся супрацьлеглымi. Алесь настойваў на вяртаньнi крыжа ў касьцёл, а я пярэчыў. Якi касьцёл? Дзе ты бачыў касьцёл? Склад угнаеньняў там, а не касьцёл! І калi я даведаюся, што ў Опсе аднавiлi касьцёл, вярну крыж ксяндзу. Чуеш, мы вернем укрыжаваньне ксяндзу!

Я вельмi сумняваўся, што касьцёл адновiцца. Дакладней, я быў упэўнены: ён не адновiцца нiколi. Невыязныя, жалезная заслона, ваяўнiчы атэiзм... Якi касьцёл? Аднавiўся.

Алесь прыйшоў да мяне й сказаў, што трэба вяртаць крыж. Памiж зьняцьцем i вяртаньнем мiнула пятнаццаць гадоў. Мы пагрузiлi ўкрыжаваньне на задняе сядзеньне Алесевага легкавiка й паехалi ў Опсу. Мы й зь Менску не пасьпелi выехаць, як легкавiк заглух. Ты можаш вяртацца, а я напраўлю машыну, сам завязу й аддам укрыжаваньне. Я вярнуўся. Алесь завёз драўлянага Ісуса на Браслаўшчыну, але я ня быў таму сьведкам, я проста веру яму.

Вiльня. Красавiк 2000 году

Менск — горад мянтоў, адназначна. Яны ў сталiцы паўсюль. Плюнь угару й абавязкова патрапiш у мянта, i проста так з гэтай сытуацыi ня выкараскаешся, добра, калi прымуцца прабачэньнi, а можна й па галаве гумаю атрымаць.

Як iх толькi ў нас нi называюць: мiлiцыянэры, палiцыянты, праваахоўнiкi... Як iх толькi нi абзываюць: палiцаi, бобiкi, лягавыя, мянцяры паганыя, цэнтурыёны i, канечне, мянты. А сутнасьць iх была, ёсьць i будзе адна — не пушчаць нiкога нiкуды нiколi.

Я нарадзiўся ў год сабакi. І не выбiраў, у якi год зьявiцца. Каб далi магчымасьць выбраць, абраў бы год сьвiньнi, яна значна блiжэйшая да чалавека. А сабака, зь ягоным брэхам i ашчэрам — рыхтык мент. Ведаю, што кажу. Каб мянцяры хадзiлi на ланцугу, парадку стала б болей. А каб на iх мордах напысьнiкi драцяныя сядзелi, дык i спакой быў бы. Дарэчы, апошнiм часам яны завялi моду хаваць твары за маскамi. Можа й да ланцугоў справа дойдзе. Раней было яшчэ горай, бо не вялося на зямлi больш паскуднай iстоты, чым савецкi паганы мент.

Напрыканцы 80 х у Маскве каля помнiка Пушкiну праваабаронцы зладзiлi маленечкi акуратненькi мiтынг i патрабавалi свабоды слова. Такая дробязь — свабода выказаць уласныя думкi й меркаваньнi. А савецкiя мянты бiлi мiтынгоўцаў дубiнкамi па галовах i кiдалi ў фургоны. І ўсё на вачах у тысячы сьведак. Пераляканы, я прыбег у Саюз пiсьменьнiкаў, дзе ладзiўся фэстываль «Мастацтва моладзi сацыялiстычных краiнаў». Лётаў ад аднаго лiтначальнiка да другога й прасiў заступiцца за зьбiтых i арыштаваных. Начальнiкi глядзелi на мяне, як на iдыёта. А я не разумеў, чаму людзi адукаваныя й прыстойныя, людзi, якiя дапамагалi асудзiць дзеяньнi менскiх мянтоў, што бiлi дэманстрантаў на сьвята Дзяды каля Маскоўскiх могiлак, i пальцам не кiўнулi, каб асудзiць сваiх маскоўскiх мардаваротаў. І сапраўды я даўн, калi адразу не зразумеў: лёгка асудзiць чужога палiцыянта й небясьпечна — свайго.