Адам Глёбус - Дом

Галенне

Тата голiцца перад выхадам з дому, а ў выхадныя — перад прыходам гасцей. Я — наадварот, галюся з самага ранку, не магу сесцi снедаць, не пагалiўшыся. Тата можа да вечара прахадзiць па кватэры няголены, але спаць, не пагалiўшыся, не ляжа. Барады ён нiколi не насiў, бачыў у барадзе азiятчыну, а ён — еўрапеец, католiк, i мусiць галiцца.

Голас

Якi запаволены, слабы зрабiўся татаў голас. У тэлефоне ледзь чуваць. Даводзiцца перапытваць пра тое самае па некалькi разоў. Раней тата гаварыў у тэлефон вельмi гучна, ледзь не крычаў, баяўся, што не дачуюць, не зразумеюць. А цяперака гаворыць цiха i не баiцца.

Сэрца

У 1971 годзе ў таты схапiла сэрца. Ён ляжаў апрануты на засланым ложку. Панаехала дактароў. Усе паўтаралi страшныя словы: «Схапiла сэрца!» I мне ўяўлялася нейкая рука ў гумавай пальчатцы, якая хапае татава сэрца. Сперажывалiся мы тады. Дагэтуль не магу спакойна сказаць два гэтыя словы: «схапiла сэрца».

Уражлiвасць

Тата вельмi ўражлiвы чалавек, акуратны i асцярожны. Ён не любiць чужога ў побыце i iнтыме. Калi тата вучыўся ў Лiтаратурным iнстытуце, ён у бiблiятэцы памыў рукi i выцер iх ручнiком агульнага карыстання. Праз гадзiну рукi пакрылiся чырвонай высыпкаю. Можа, з месяц ён не мог пазбавiцца зудлiвых плямiнаў, ажно пакуль доктар не здагадаўся, што высыпка не iнфекцыйная, а нервовая: псiхалагiчна тата настроiўся на хваробу i захварэў. Праз такiя здарэннi ён i не любiць усяго чужынскага, агульнага, грамадскага.

Трускалкi

Днямi зайшоў да бацькоў. Проста каб пасядзець з iмi. Мацi запарыла гарбаты i пачаставала мяне трускалкамi. Тата працягнуў руку, каб узяць ягаду, а мацi далiкатна адсунула талерку. «Табе яшчэ няможна сырога». I яна i я ледзь стрымалiся, каб не заплакаць. Але стрымалiся i пачалi гаварыць пра палiтыкаў. Тата захваляваўся, i да яго вярнуўся голас.

Лес

Тата ў бальнiцы просiць Мiраслава, каб звазiў яго ў лес. Яны заязджаюць у ялiннiк. Бацька адмаўляецца выходзiць з машыны. Адчынiў дзверцы, паглядзеў, i яны вярнулiся ў бальнiцу.

Лекi

Мiраслаў пытаецца ў доктара, чаму так мала лекаў ён прызначыў нашаму тату. «А ў нас больш няма, прывозьце свае лекi, i мы ўсё зробiм». Тых лекаў i ў Менску няма. Даводзiцца тэлефанаваць у Вiльню, каб купiлi i перадалi. Там запiсваюць грувасткую назву, купляюць, перадаюць. Лекi не тыя. Што з iмi рабiць? Доктар суцяшае: спатрэбяцца вашай мацi.

Колер твару

У таты зусiм кепскi колер твару. Як цяжка пра такое думаць! Калi ён быў дома з мамаю, я адганяў ад сябе гэтае назiранне. Але ў бальнiцы зноў убачыў на бацькавым твары жоўты колер смерцi. Такi колер быў на твары ў маёй хворай на рак бабы Ядзi, калi яна сустрэла мяне ў бальнiчным двары. Такi самы колер меў твар дзядзькi Чэся ў калiдоры ракавага корпуса. Каб жа я памылiўся!

Сваё

Зрэдку ў iншых бачыш самога сябе. Так дзяды бачаць сябе ва ўнуках. Так я назiраю ў зыходзе таты ўласную нямогласць, слабасць i бездапаможнасць у бязлiтасным свеце. Тата — частка мяне. Сумна i балюча ўсведамляць незваротнасць зыходу.

Тэрмiн

Калi выпiсвалi з лякарнi бабу Ядзю, дактары напрарочылi ёй месяц жыцця. Яна пабыла з намi месяц i тры днi. Цяпер, калi мы забiралi тату, лекары сказалi, што пражыве ён толькi тры месяцы. Ад гэтых думак у мяне халадзее кроў i калоцiцца сэрца. З усiх сiлаў стараюся хоць бы выглядаць спакойным.

Агрэсiя

Бываюць iмгненнi, калi мая жывёльная сутнасць паўстае супраць вiдовiшча памiрання. Нехта нябачны падштурхоўвае ўдарыць тату i ўцячы. Я саромлюся гэтых думак, гэтых бiялагiчных жаданняў. Стрымлiваюся. Пераступаю праз iх. Гавару з татам. Услухоўваюся ў ягоныя часам блытаныя сказы. Iмкнуся зразумець, падтрымаць. Бывае, што ён ужо i не зусiм побач i не зусiм са мною. На сонечны дзень ён можа сказаць: «Вось i дождж пайшоў. У Бога ўсё гатова!» А жывёлiна зноўку прачынаецца. I, каб стрымацца, я кусаю сваю шчаку да болю, да крывi.

Мама

Мама надзявае акуляры, i я бачу, якiя ў яе вялiкiя i якiя заплаканыя вочы. Мама ўспамiнае, як яна з татам i са мною, трохгадовым, iшлi па вулiцы. Я — у самаробных валёнках. «Кацiўся наперадзе». Вялiкi п’яны дзядзька прысеў перада мною, працягнуў руку i павiтаўся: «Сяргей». Я таксама даў яму руку i сказаў: «Адамка». — «Ну, ён у вас маладзец! Адам яго завуць?» — «Не, гэта прозвiшча», — сказаў тата. Мама ўспамiнае рознае, добрае, вясёлае, каб не закрычаць, не завыць, калi глядзiць на свайго Чэся.

Маркi

Далёкiя i нязначныя дэталi маiх стасункаў з татам пачалi набываць патрэбнасць i выразнасць. Гэта выключна нашае з iм, яно нiкому iншаму не належыць. Вось паштовыя маркi. Тата дасылаў iх мне з Масквы ў канвертах, разам з лiстамi да мацi. Я наклейваў маркi ў альбом для фотакартак i безнадзейна псаваў iх як калекцыйныя рэчы. Сутнасць таго збiрання, дасылання i наклейвання была ў нашым разуменнi адзiн аднаго. Мы сядалi за стол, разглядалi маленькiя карцiны, гаварылi пра далёкiя краiны, пра Бурундзi, пра Iндыю, пра Алжыр...