Іван Шамякін - Пошукі прытулку

Думкі змянялі адна адну, даганялі — як тыя сняжынкі ў сваім, на першы погляд, хаатычным кружэнні.

У новай кватэры, куды пераехаў тыдзень назад, адчувалася пустэча i беднасць — не тая мэбля ды i мала яе на такія харомы. А дзе ўзяць новую? Цэны — вочы на лоб лезуць. Маша наведалася ў салон і, казала, ледзь не самлела. Івану даручыць? — Іван усё зробіць! I варта было б самаму пагаварыць з Корсунам, кіраўніком равна, як аформіць старую кватэру на сына. Яшчэ адзін крок. I не спыніць падзення... Даволі сарвацца, i будзеш ляцець да канца, будзеш чапляцца за ўсё, разбіваць лоб, але падзення не спыніш... Закон... Закон чаго? Любога падзення? «Але ж я чалавек... Я ўладар сваіх думак, памкненняў, жаданняў. Я магу супраціўляцца. Я магу спыніць падзенне!» — «Дык спыняй жа! Спыняй!» — загадвала Маша. I ён злаваў на жонку: «Легка табе чысценькай быць! A ў гэты пралёт — з кватэрай старой — хто мяне штурхнуў?» Але не гэтая барацьба з самім сабой, спрэчка з Машай, злосць на «дабрадзея» Залозу перашкаджалі засяродзіцца на дакладзе: глухі, ледзь чутны стук машынкі за двайнымі дзвярамі. I тут жа ўпікнуў сябе, што не машынка яму перашкаджае. Машыністка. Ганна стаяла перад вачамі. Ды не, не стаяла, як заўсёды, пачціва ля стала. Праз кісейнае пакрывала снегу бачыў яе побач з сабой. Не побач... у абдымках.

Схамянуўся... «О Божа! Што гэта са мной? Насланнё нейкае. Я мушу глушыць свае пачуцці. Я абавязаны заглушыць ix! Інакш Бог ведае, чым гэта можа скончыцца. Сувязь з сакратаркай — фінал падзення! Далей падаць няма куды. Аня, адступіся, калі ласка. Дай мне падумаць...»

Ці не папрасіў яе ўголас? Бо тут жа адчуў, што хтосьці за спінай як бы хіхікнуў. Крутнуўся. Перад ім стаяў Іван Залоза з нязменнай папкай «На подпіс».

— Ну, ты ўваходзіш, як Шцірліц. Дзеля гэтага ты петлі змазваў? На чым ты хочаш захапіць мяне? Скажу Ганне, каб яна i цябе не пускала без даклада.

— А я тут жа зволю яе з працы, — Залоза выскаліў зубы, бліснуў бакавы залаты; ён дзіўна смяецца, часам на поўны голас, але зуба не відаць, а часам вось так: бязгучна ўсміхнецца, i золата — як на паказ.

— Слухай, Іван, сын Яўменаў... Часам я не магу разабрацца, хто з нас губернатар — я ці ты?

— Ты, ты. Але даўно сказалі мудрыя: караля робіць акружэнне. Ты можаш ганарыцца сваім акружэннем. А хто падабраў табе штат? Парэкамендуй Каржакевіча на павышэнне...

— Не хоча.

— Не хоча?

— Ты ж таксама не хочаш, напрыклад, на яго месца.

— Не хачу.

— Вось гэтага я не магу зразумець. Ты ж самалюбівы чалавек, Іван. Як ты ў раёне гарцаваў на кані!

— Калі тое было. Змяніўся час — змяніліся людзі. I я змяніўся. Я люблю працаваць, а не гарцаваць.

— Працаваць ты ўмееш, — задумліва сказаў Вікенцій Паўлавіч.

— Дзякуй за высокую пахвалу. Упершыню пачуў.

— Не свішчы, Іван. Увесь час хвалю. Але калі ты хочаш, каб прапеў табе дыфірамбы з трыбуны — не дачакаешся. Не было яшчэ ў гісторыі, каб прылюдна хвалілі кіраўніка справамі.

Залоза засмяяўся голасна, але зуб не бліснуў, як перамясціўся ў глыбіню рота. Гэта забаўляла Вікенція.

— Прачытаў я твой даклад...

— I?..

— Нашто ты лезеш у тэорыю? Каму гэта трэба? Практыка трэба, а не тэорыя. Там, — Залоза паказаў вачамі ў столь, — i без таго смяюцца: лезе ў Марксы.

— Куды?

— На месца Маркса. I яшчэ адзін момант. Не чапай Падбярозскага. Агонь па сваіх апраўданы ў адным выпадку — калі просяць: «Агонь на мяне». Гэта робяць разведчыкі. Андрэй не просіць такога агню...

— Забурэў твой банкір. Ходзяць чуткі, што ён валюту пераводзіць за мяжу.

— Чыю?

— Сваю. А можа, i тваю.

— Ну, ты гумарыст, Вікенцій Паўлавіч, — бліснуў зуб. — Знайшоў валютчыка! А хто праверыў чуткі пра Андрэя? Ёсць у цябе хоць адзін дакумент? Няма. I не будзе... I сядзеш ты, прабач, у лужу са сваёй бяздоказнай крытыкай. А гэта ўдарыць па аўтарытэце. А твой аўтарытэт — гэта не толькі твой клопат, але i мой, усяе нашай каманды. А Андрэй — наш. Яго грошы нам з табой яшчэ спатрэбяцца. Мы з табой варочаем мільярдамі, a ў саміх — штаны працёртыя. Мяккі кут купіў? Не. I не купіш без Андрэя. Дазволь узяць у яго крэдыт.

— Не дазваляю!

— Цвердалобы ты аднак. Слухайся разумных люДзей.

— Ты лічыш сябе самым разумным?

Зноў гучны смех без бляска зуба.

— Ва ўсялякім разе дурнем не лічу.

— Гэта праўда: не дурань.

— А раз ты прызнаеш гэта, то атрымай параду. Трэба фарсіраваць Анатолеву жаніцьбу.

Вікенцій Паўлавіч насцярожыўся, твар яго перасмыкнуўся, бо падумаў: «Дажыўся. Без Залозы сына не магу ажаніць».