Іван Шамякін - Пошукі прытулку

Вікенція Паўлавіча бадай узрадавала, што адзета проста, сціпла: значыцца, не модніца, не верціхвостка. Губы, праўда, трохі нафарбавала i бровы падвяла. Але якая дзяўчына гэтага не робіць?

Марыю Іванаўну, наадварот, гэта бадай насцярожыла — такое адзенне: просценькая спаднічка, кофтачкасамавязка; як бы людзі не жылі, але студэнткі так бедна не адзяваюцца, хлопцы яшчэ могуць, a дзяўчат маці з апошняга ўбіраюць. А камбайнёр i аграном нябедныя людзі, пасля старшыні калгаса, можа, самыя заможныя. . мИ

Марыя Іванаўна ненавідзела любую паказуху, незалежна ад таго, на што яна скіравана — на багацце ці беднасць.

I яшчэ не спадабалася, што Ліка праз тры хвіліны пасля знаёмства назвала Таню:

— Сятрычка мая.

А Таня, дурніца, павісла ў яе на шыі i паўтарыла:

— Сястрычка мая!

Анатоль глядзеў на бацькоў i нявесту ўзрадавана i збянтэжана. Бачыў, што ўвогуле Ліка падабалася, радаваўся. Бянтэжыўся, што яна такая ўзбуджаная, да бесцырымоннасці; з ім ніколі такой не была.

Яшчэ больш складаныя пачуцці ў Марыі Іванаўны выклікала госця, калі адразу ж пачала паводзіць сябе не як госця, а як гаспадыня.

— Дзе памыць рукі?

Памыла — i на кухню, без запрашэння.

— Што вам памагчы, Марыя Іванаўна? — i, павязаўшы Танін фартушок, пачала ўвішна праціраць талеркі, мыць бакалы, наразаць хлеб. Потым накрывала на стол; Таня хадзіла за ёй i толькі падказвала — дзе ляжыць, стаіць: відэльцы, нажы, гарчыца, перац.

Марыя Іванаўна глядзела на такую стараннасць сынавай дзяўчыны з замілаваннем — не беларучка! — але i з трывогай — i за ўмеласць яе, i вось за такую зусім не сялянскую бесцырымоннасць. З гумарам думала: «Такая нявестка ўсю ўладу ў доме захопіць. Мяне адцісне на задні план. Шчасце гэта ці няшчасце? Для каго? Абы для Толіка было шчасцем. А мне што...»

За сталом напачатку сядзелі паважліва, як бы тольKi менавіта тут знаёміліся па-сапраўднаму, сур'ёзна. Нават рагатуха Таня прыціхла. Але ненадоўга. Выпілі па глытку шампанскага, закусвалі белай рыбай, ікрой, грыбкамі. Падабалася Марыі Іванаўне, што госця не накінулася на прысмакі, якія, можа, i не ела яшчэ ніколі, — каштавала ўсяго патрошку, па-дзявочы стрымана, сціпла. «Не, не такая яна... ёсць прыроджаная тактоўнасць. Накрываючы стол — паказвала сябе. А якой дзяўчыне не хочацца паказаць сябе? Хіба я была не такая перад Вікенціем?» — глянула на мужа, ласкава пагладзіла яго плячо. Ён зразумеў яе пачуцці.

Першы тост, бадай, самы кароткі, сказаў Вікенцій Паўлавіч:

— Будзьма!

Другі сказаў маўчун Толя:

— Давайце вып'ем за Ліку. За нашу дружбу..,

Таня запляскала ў далоні.

— Ура майму брату! Але i за каханне!

— За такі тост асушым бакалы да дна.

Выпілі не па адным глытку. Больш шумна застукалі відэльцы i нажы. Ажывілася гамонка. Таня зацікавілася:

— Толя, раскажы, як вы пазнаёміліся.

— Ну, як... Як знаёмяцца студэнты. Я ўжо i не помню.

— Ну, як ты не помніш, Толя! — амаль пакрыўджана сказала Ліка. — На універсітэцкім вечары на Таццянін дзень.

Таня закрычала:

— Чулі? На Таццянін дзень. Гэта — лес!

— Не трашчы ты, сарока, — ласкава сказаў Вікенцій Паўлавіч.

— Ну, i што на тым вечары? — дапытвалася Таня.

— Я запрасіла Толю на танец...

— Ну i што? — спяшалася Таня. — Патанцавалі — i? Вас прывязала радыяцыя кахання?

Школьніцы вельмі хацелася дапытацца, як гэта бывае, каб ведаць, калі ў самой здарыцца.

A Вікенцій Паўлавіч адчуў поўнае задавальненне: «Таццянін дзень... Гэта, здаецца, у студзені».

Задавальненне адчуў ад таго, што дзеці вунь калі пазнаёміліся, — амаль год назад, калі ён яшчэ быў ніхто. Было б бадай непрыемна, каб Ліка падчапіла яго сына ў пачатку гэтага навучальнага года, калі ён сядзеў ужо ў губернатарскім крэсле. Спытаў:

— Ты на філалагічным, Ліка?

— На гістарычным. Буду пісаць гісторыю нашага часу, калі не нараджаю дзяцей...

«Во ён, подступ», — падумала маці. Яна з нецярпеннем i пэўнай матчынай трывогай чакала, калі Толя скажа галоўнае, да чаго яны з бацькам падрыхтавалі сябе. За сталом ці пасля вячэры? Але першая пра гэта сказала Ліка:

— Нам з Толікам трэба ажаніцца.

На міг усе прыціхлі. Толя апусціў вочы. Бацька паспрабаваў памагчы ім, не вельмі зграбна пажартаваў:

— Ажаніцца трэба Толіку. А табе — выйсці замуж. Дзяўчына цяжка каўтнула. «Хвалюецца аднак, — падумала Марыя Іванаўна з нейкім нават спачуваннем, — з-за гэтага маўчуна нашага ёй трэба было самой сказаць аб гэтым».

— Нам трэба як можна хутчэй...

— Разумею. Я таксама спяшаўся. Але Маша мая цэлы год вадзіла мяне за нос.