Іван Шамякін - Пошукі прытулку

— Хутка вы пераедзеце ў кватэру Мудронага, у доме абкама... I нам будзе лягчэй...

— Я пераеду? — здзівіўся губернатар.

— А што, Іван Яўменавіч не сказаў? Не выдавайце мяне.

— I ты баішся Івана? Страшней за зайца звера няма?

— Не кажыце.

— Дык Іван мяне без мяне ажаніў?

Гэты сюрпрыз ашаламіў. Ён кіпеў гневам. Ажно пачаў цяжка дыхаць.

— Вы, відаць, прастуджаны, што ў вас адышка? — спытаў Палавінка.

— З вамі, з чарцямі не прастуду, a інфаркт нажывеш. Hi прагуляцца, ні падыхаць спакойна.

— Я тут ні пры чым. Я — палавінка, — заўсёдны жарт ахоўніка, які смяшыў звычайна i вымушаў пажангліраваць словамі. Але цяпер было не да жартаў.

Ганна Фядосаўна ажно спалохалася, убачыўшы, якім гаспадар увайшоў у прыёмную: ніколі не бачыла такім нахмураным, злосным, ён заўсёды з'яўляўся з усмешкай, нярэдка з кампліментам. А тут не павітаўся нават.

— Запрасіце да мяне Залозу.

Здарылася штосьці незвычайнае, бо заўсёды казаў «Івана» i клікаў сам — па селектары. Сакратарка набрала кіраўніка справамі.

— Іван, кліча шэф, — i дадала амаль шэптам: — Але май на ўвазе: кіпіць.

Залоза з'явіўся не адразу. Здагадаўся, з-за чаго ўраўнаважаны i спакойны старшыня можа кіпець. Паклікаў Палавінку.

— Што ты яму сказаў?

— Пра кватэру.

— Лезеш наперад бацькі ў пекла.

— Ты ж сам хацеў сёння сказаць.

— Я знаю, як казаць, а ты... Будзе мне наганяй.

— He вельмі ты яго баішся.

— Не баюся, але паважаю i не наступаю на балючы мазоль. Маю дыпламатыю. Ну, ды ладна, можа, i лепш, што пайду да яго ўзброены веданнем тэмы.

— З-за чаго ён кіпіць? — спытала Ганна Фядосаўна.

— Знаю з-за чаго.

— Усё ты знаеш.

— Усё. Аднаго не знаю — тваёй душы. Што ты водзіш мяне за нос? Я чакаю тваёй удзячнасці. Калі ты гуляеш у цнатлівасць, не разменьвайся, аддзяч аднаму.

— Іван, калі-небудзь я дам табе па мордзе.

— Гэта ты можаш. Ад цябе, салодкай, атрымаю з задавальненнем.

Вікенцій Паўлавіч хадзіў па кабінеце, як леў па клетцы. На прывітанне не адказаў. Таму Залоза не прайшоў да стала, a спыніўся каля дзвярэй, схіліўшы галаву, як чэхаўскі чыноўнік, — сама пачцівасць i далікатнасць.

Губернатар грымнуў ад дальняга акна.

— Ты што вырабляеш?! — i вылаяўся так, як бадай ніколі яшчэ не лаяўся.

— А што?

— Не прыкідвайся дурнем. Знаеш — што!..

— Знаю. Кватэра?

— Цябе хто прасіў?

Тут Залоза перайшоў да сваёй улюбёнай тактыкі: лепшая абарона — наступление.

— Абавязкі мае не прасілі — загадалі! Я адказваю за тваю бяспеку. На цябе замахваліся ў лесе. Стралялі ў акно. Як я магу гарантаваць тваю бяспеку ў хрушчоўцы? — Залоза наблізіўся да яго, глядзеў у вочы. — Ты мой сябра. Але ў турму за цябе я садзіцца не хачу...

— Многа ты бярэш на сябе.

— Усё бяру. Усё!

Вікенцій Паўлавіч адчуў, што кіраўнік справамі заганяе яго ў кут, i не ў першы раз. I дзіўна: ён, чалавек, які за словам у кішэню не лазіў, перад Залозам адступаў. Мог накрычаць, мог нават выгнаць з кабінета. Але ведаў, што пры любой размове, пры сутычцы, калі сыпаліся іскры, — заўсёды перамагае хітруган Іван. I гэта ўніжала, раздражняла яго, першую асобу ў вобласці, балюча біла па гонары, самалюбстве. Ён думаў, як бы сплавіць Івана куды-небудзь на павышэнне. Парэкамендаваць прэзідэнту? Але было шкада: другога такога памочніка не знойдзеш. Нахабнік, але сябра, а гэта дорага каштуе — мець такога сябра i верыць, што ён не падвядзе, не здрадзіць. Іван не хоча ніякага павышэння: бескарыслівы чалавек, за гэта нельга не паважаць. Але лейцы адпускаць нельга. Тузаць ды тузаць трэба.

— Я сказаў цвёрда: не трэба мне кватэра! Помніш, што я сказаў на выбарах, калі спыталі, ці пераеду я з цяперашняй кватэры?

— Табе не трэба — нам з Палавінкам трэба! Чытаў інструкцыю Камітэта? Пасля такіх двух папярэджанняў злачынна сядзець склаўшы рукі. Не дай Божа што здарыцца, я кулю сабе ў лоб пушчу. Ты гэтага хочаш?

— Не заганяй мяне ў кут...

— Я не заганяю. Ты сам сябе заганяеш.

— Ды калі я пераеду, апазіцыя распіша мяне, што бог чарапаху...

— Каго ты баішся? Балбатуноў? Каму яны служаць, ты думаў? За грошы яны напішуць усё, што хочаш.

— Задаеш ты мне задачу, — Вікенцій Паўлавіч зноў пачаў мераць крокамі кабінет у глыбокай задуме.

Залоза маўчаў, бо бачыў, што i на гэты раз перамог свайго шэфа, сапраўды загнаў у кут. Ва ўсялякім разе, гнеў яго пагасіў i прымусіў задумацца. Няхай падумае. Падумаць заўсёды карысна. Аднак доўга думае, а гэта бадай небяспечна: доўгі роздум нярэдка прыводзіць да нечаканых высноў.