Іван Шамякін - Пошукі прытулку

— У Бога паверыў?

— Не ведаю, ці паверыў. Але Біблію прачытаў. I тры тамы «Энцыклапедыі хрысціянства» праштудзіраваў. I, здаецца, паразумнеў трохі. Неўміручая філасофія!

— Значыцца, жывеш кнігамі? — адкаціўшы каляску да касы, спытаў Прытока, але не даехаў — спыніўся. — Але духам святым жывы не будзеш. Да яго трэба каўбаса. Пенсію тваю знаю. Сам такую атрымліваю...

— I за пенсію трымаеш магазін? — у Адама Фадзеевіча злосць стэнакардычным болем сціснула грудзіну.

Але загадаў сабе: «Не сарвацца. Не ўмею гаварыць з «новымі».

— Магазін корміць мяне. Не скарджуся. Маю за што каньяк купіць. Ты нідзе не падрабляеш?

— А дзе? Не трэба такія тэхнары. Нямецкіх хапае.

— Не вельмі ж ты жывеш на адной пенсіі.

— Жонка працуе яшчэ. Машыністкай на радыё.

— А вось я забыўся імя тваёй жонкі. Сорамна.

— Галіна Пракопаўна.

— Проста. Але чым прасцей, тым горш трымаецца ў памяці.

У касе Прытока разлічваўся доўга — шмат пакупак. Стрыжэўскі без торбы, з пустымі кішэнямі прайшоў без затрымкі, але перад выхадам спыніўся: чакаў былога калегу, каб развітацца. Той нагрузіў дзве ёмістыя торбы.

— Паднесці?

— Паднясі да машыны.

— Ты сам за рулём?

— Сам.

Да пляцоўкі, дзе стаялі машыны, было недалёка.

На паўдарозе Прытока спыніўся, пільна агледзеў даволі яшчэ дзябёлую постаць «пралетарыя», пасміхнуўся нейкай сваёй думцы.

— А знаеш што, Адам Фадзеевіч, ідзі да мяне на працу.

У Стрыжэўскага неяк дзіўна ўзляцелі на лоб кашлатыя сівыя бровы. Хвіліну маўчаў.

— Кім?

— Запраўшчыкам не пойдзеш?

— Не пайду!

— Забеспячэнцам... не тыя сілы. Паездак шмат. Адкінь свой гонар i ідзі... вартаўніком.

— Вартаўніком?

— Не магазін вартаваць. Не калонку. Дачу.

— У цябе такая дача, што патрэбны пастаянны вартаўнік?

— У наш час усё трэба вартаваць. Падумай. Плачу, як нікому, за такое дзяжурства сто долараў. Грошы ў наш час! Вось табе мая візітоўка. Хатняга тэлефона тут няма. I дачнага. Офіс. Але я там падоўгу не заседжваюся. Звані настойліва, калі надумаеш. Але не цягні. Пакуль што там дзеці жывуць. Але збіраюцца ў Грэцыю на адпачынак.

Паставіў торбу, працягнуў руку, паціснуў хораша, па-сяброўску, значна цяплей, чым пры сустрэчы. Не сумняваўся, што купіў работніка.

Адам Фадзеевіч, ашаломлены, стаяў i глядзеў Прытоку ўслед, пакуль ён не знік за таніраванымі шыбамі «аўдзі».

Не пачуў, як падышла жонка.

— Пацешыў душу?

— Не. Не пацешыў. Не ўдалося прайсці па аддзелах. Знаёмага сустрэў.

— Гэта той, што пайшоў з важкімі торбамі да машыны?

— Да « аўдзі».

— Я ў ix не разбіраюся.

— Не пазнала — хто?

— Нехта знаёмы, a ўспомніць не магу.

— Прытока.

— Той? Твой?

— Мой! Цяпер невядома, ён — мой, ці я — яго.

— Чым ты ад яго можаш залежаць?

— Ён прапанаваў мне працу.

— У камерцыю не пойдзеш. Ненавіджу.

— Ідэйная,аднак,ты.

— Ад цябе вучылася. Якую працу Прытока прапанаваў?

— Ніколі не адгадаеш. Пералічыш сто пасад...

— Ён мог прапанаваць тое, што прынізіць цябе. 1ншага зажэрны магнат не мог прапанаваць свайму былому начальніку. Во я, а во — ты, смецце за мной падмятай.

— Праца вартаўніка можа прынізіць?

— Вартаўніка? — Галіна Пракопаўна ажно адхіснулася.

— Дачы. Катэджа.

— О Божа! Дажылі!

— А чым дрэнная праца для пенсіянера? На прыродзе. Дзень cni. Уначы... думаю, са стрэльбай хадзіць не трэба. Сумна, канечне. Для маёй калектыўнай натуры. Але прыварак добры: сто долараў паабяцаў. Больш чым стаўка міністра. Валяюцца яны пад нагамі? У нас з табой ніводнага долара. А за Юркаву вучобу трэба шэсцьсот заплаціць. Насця не выцягне.

Галіна спынілася, вочы набрынялі слязамі.

— Адась, родны мой, не ідзі. Не прыніжайся. Няхай згарыць яго дача агнём.

Дарогаю дадому ўгаворвалі адно аднаго: Галіна ледзьве не са слязамі, ведаючы мужаву ўпартасць. Адам Фадзеевіч без знаёмай ёй катэгарычнасці, нібыта з гумарам, але яна адчувала: гумар невясёлы, хістаецца чалавек.

Дома Галіна сказала:

— Давай падключым дзяцей. Правядзём сямейную раду.

Стрыжэўскаму спадабалася ідэя: ёсць прычына сабрацца. Дачкі ён не бачыў месяцы тры: Насця апантана працуе ў праектным інстытуце, а жыве далека, ажно ў Серабранцы. Сына Хведара таксама бачыць хіба позна ўвечары, калі той спакушае i яго паглядзець чарговы бяздарны баявік, ці раніцою — разам голяцца, снедаюць. Пенсіянеру няма куды спяшацца, але ён не парушае хатні рэжым, не прымушае Галю гатаваць два снеданні. Хоць усё роўна абед прыходзіцца падаваць двойчы ды i вячэру нярэдка таксама: маці вельмі сачыла, каб сын быў заўсёды накормлены свежай хатняй стравай, не буфетнай.