Іван Шамякін - Пошукі прытулку

Ігнат Андрэевіч убачыў, што натварыла ўнучка, i ледзьве не самлеў.

Зрабіў памылку: расказаў пра здарэнне бацькам. Андрэй пасмяяўся. Спалоханая Паліна ўзлавалася на мужа.

— Табе смешачкі? Дзіця спаліць магло сябе i дом, — i тут жа вынесла прысуд: — Пойдзеш у садок!

— Не пайду!

— Пойдзеш як міленькая.

Завяла з гвалтам, але Света на тэты раз легка прыжылася там.

Без Светы жыццё Ігната Андрэевіча стала, як ён вызначыў, аднамерным i аднафарбным — чорным.

Няпоўны дзень была занятая ва універсітэце Паліна, але нявестка была не з гаваркіх. Не, бадай, такой яна была толькі з ім. А раней... Дзіўна яны памяняліся — i Андрэй, i яго жонка. Раней збіраліся за сталом i, як правіла, вялі доўгую гаворку на самыя розныя тэмы — ад высокай палітыкі да цэнаў, што скакалі галопам. Ангеліна ўсіх яднала, нават хворая. Пасля смерці маці сын замкнуўся, часам прыходзіў з працы пад чаркай, але «кроплі» не давалі яму весялосці, наадварот, наганялі змрочнасць, рабілі нязвыкла маўклівым. Гэта Ігната Андрэевіча моцна трывожыла. Ведаў: праца сынава на нервах. Але баяўся: ці не б'е ён падследных? Для яго, старога чалавека, які ўсё жыццё думаў, як вырасціць багаты ўраджай, накарміць людзей, такое падзенне сына — біць людзей — было б трагедыяй.

Разы два папрасіў:

— Раскажы, Андрэй, цікавыя эпізоды са сваёй практыкі.

— Табе не абрыдла крымінальная хроніка? Усе газеты запоўнены ёю, тэлебачанне. Я ў сауне не магу адмыць гэты бруд.

— Чаму ён расце, крымінал?

— Пакуль уладарыць долар, злачынствы будуць расці.

— А каб уладарыў рубель?

— Думаю, спакусы было б менш. Я ж дапытваю не тых, хто ўкраў пляшку гарэлкі. Гэта справа міліцыі. Мая кліентура — хабарнікі, махляры, а гэта, як правіла, тузы. Ёсць дзесяткі спосабаў прысваення, адмывання грошай завода, фабрыкі, калгаса. Не рабочыя гэта робяць — начальства. Да рэвалюцыі кралі, бралі хабар, але існавалі такія катэгорыі, як гонар i сумленне. I Бог. У каго цяпер гонар i сумленне? Вера ў Бога? Вера стала модай, як джынсы.

Разважанні сына падабаліся, супакойвалі — щто датычыла яго працы. Але рэдка сын дазваляў сабе такую шчодрасць — ацаніць падзеі часу, працу пракуратуры. Больш маўчаў. I нявестка маўчала. Ba ўсякім разе, не было таго маленькага сямейнага калектыву, які існаваў пры маці. Тады як спаборнічалі — расказвалі адзін аднаму пра падзеі дня, ды i не толькі дня — жыцця краіны, свету.

Ігнат Андрэевіч вінаваціў сябе: не ўмее з'яднаць. Нават малую Светку не можа ўзяць пад сваё крыло. З ім яна шчабеча:

— Дзядуля, дзядулечка...

A з'яўляецца маці, бацька — i дзеду нуль увагі. Быццам i не існуе яго. Крыўдна рабілася. Толькі калі маці, стомленая, адмаўлялася чытаць ёй казкі, малая пераключала ўвагу на дзеда.

— Дзядулька, раскажы, як ты быў маленькі.

Усё, што было ў сапраўднасці, ён даўно расказаў — як пасвіў свіней, кароў, знаходзіў птушыныя гнёзды, лавіў рыбу; пачынаў расказваць, што чуў пра маленства іншых, а потым увогуле прыдумваў розныя фантастычныя, казачныя гісторыі. Здзіўляўся, што гэтыя гісторыі ўважліва слухала i дарослая выкладчыца. Сядзе збоку, прыкрые вейкамі вочы, быццам дрэмле, але відно: уважліва слухае. Пасля зразумеў прычыну яе цікавасці да яго фантастычных імправізацый: Паліна чытала курс фальклору,.і ёй важна было даць студэнтам тыя народныя легенды, паданні, якіх не было ў падручніку.

Размова, хоць пытанні задавала пераважна Света, Ігнату Андрэевічу падабалася; сама прысутнасць Паліны набліжала да той атмасферы сямейнай калектыўнасці, якую ўмела стварыць Ангеліна.

Але гэта былі кароткія прасветы. А наогул сын i нявестка мала давалі радасці, бо заставаліся па сутнасці безуважнымі да старога бацькі, да яго хвароб. Ён стараўся пераконваць сябе, што як сыты галоднага не разумев, так i здаровы хворага.

Бясплатныя лекі ветэрану вайны Паліна атрымлівала — ездзіла ў аптэку. Але здаралася, што ён не мог з'ездзіць на прыём да ўрача i нешта трэба было купіць за грошы — які-небудзь звычайны аспірын. У такім разе прыходзілася прасіць некалькі разоў. Абяцалі i забывался — за яго ж пенсію, а яна была вышэй за Палінін аклад, сын меў больш — дзяржаўны служачы. Адным словам, мелі сярэдні дастатак, дай Бог кожнай сям'і. А харчаваліся бедна: каўбаса, сыры на стале — рэдкасць, купляліся толькі для малой. А так — супы, кашы, бульба. Пад'есці можна... Але калі зніжаецца гемаглабін... Ды ўрэшце гемаглабін мала трывожыў: прымаў жалезістыя прэпараты. Але жалеза, малая фізічная актыўнасць, кашы — усё разам давала старэчую непрыемную хваробу, пра якую каму старонняму, акрамя ўрача, сорамна было казаць. A ўрачы талдычаць адно: не прывучайце арганізм да слабіцельнага, здарыцца, што не будзе яго — памраце. Трэба выкарыстоўваць усе сродкі — грубы харч, клізмы.