Іван Шамякін - У добры час

За сталом прэзідыума падняўся Шарошка, уталопіў на яе позірк. І ёй захацелася зноў схавацца за спіны людзей. Але яна толькі апусціла вочы.

— Таварышы калгаснікі! — пачаў Шаройка. — Я прапаную яшчэ адну кандыдатуру, на якую вы чамусьці забылі. А забываць на такіх людзей наша партыя, наш Совецкі ўрад не дае нам права. Наша вялікая памылка і ў першую чаргу мая, я на ўвесь голас кажу аб гэтым, што мы да гэтага часу не збудавалі дом гэтай сям'і. Што гэта за сям'я? Сям'я Антона Лескаўца. Вось бачыце, мы апускаем вочы, адчуваючы сваю віну перад Сынклетай Лукічнай. Бо хто для нас Антон Лескавец? Шэсць год ён кіраваў нашым калгасам, зрабіў яго лепшым у вобласці. А прышлі ворагі на нашу зямлю — ён першы з вёскі ўзяўся за зброю, стаў мужным партызанскім камандзірам пад кіраўніцтвам нашага дарагога таварыша кандыдата ў дэпутаты Пракопа Пракопавіча.

Макушэнка паморшчыўся.

«Эх, душонка падхалімская! Па нарадзе слова не сказаў, а вынес усё на сход».

Сакратару было непрыемна. Можа, нікога ён не любіў так горача, як Антона, і нічыю смерць не перажываў так цяжка. Безумоўна, сям'я яго варта самага чулага клопату. Але справядлівасць патрабуе, каб дамы пабудаваць многасямейнаму інваліду Сароку і дзецям Акуліч. Сакратар баяўся, што яго выступленне супраць прапановы Шаройкі пакрыўдзіць Сынклету Лукічну. Ці зможа яна зразумець яго правільна? У глыбіні душы закіпала злосць на Шаройку.

«Даўно мог-бы калгасам збудаваць. Колькі разоў я гаварыў табе? А ты падводзіў мяне, нягоднік... А зараз табе выгадна паказаць сябе добрым».

Шаройка працягваў, упершыся кулакамі ў стол:

— Два сыны яго — афіцэры, героі, усю вайну са зброяй у руках баранілі нашу дарагую Радзіму, вызвалілі нас ад супастата. Вунь паглядзіце — усе грудзі ў ордэнах.

Максім сядзеў за першай партай, побач з ім — маці. Быў ён у шынялі і ніякіх ордэнаў не было відаць, але маці глянула на яго грудзі.

— Не павінны мы забываць і таго, што дачка Антона Лескаўца ратавала калгасны статак, пагнаўшы яго на ўсход...

— Які ты не захацеў гнаць! — выгукнула Клаўдзя.

Шаройка нават не глянуў у яе бок. Маша пастукала алоўкам аб графін — яна вяла сход.

— І раптам мы забываем такую сям'ю... і называем каго?.. Чалавека, якога на мінулым сходзе мы хацелі выключыць з калгаса...

— Ты хацеў, ды мы не захацелі! — зноў не стрымалася Клаўдзя.

Шаройка павярнуўся да Машы.

— Таварыш старшыня, навядзіце, калі ласка, парадак.

Яго просьба чамусьці выклікала агульны смех.

Шаройка павысіў голас.

— Гультайку, спекулянтку... якая мае сорак працадзён за год.

— А ў сына сто сорак! А хлопцу — пятнаццаць год!— выгукнуў нехта ад дзвярэй.

— З-за сына яна і ў калгасе ўтрымалася. Адным словам, я даю адвод... А сход хай вырашае, толькі, таварышы калгаснікі, падумаць трэба і даць гэтую, я сказаў-бы высокую ўзнагароду таму, хто сапраўды яе заслугоўвае.

Звычайна сварлівая, неўгамонная Ганна маўчала, і толькі, калі Шаройка скончыў, не сказала, а прашаптала:

— Амелька, родненькі, далібог дзень і ноч буду працаваць. На хатку збірала я, таму і ездзіла.

Яе словы паласнулі Макушэнку па сэрцы. Ён злосна скамечыў аркуш паперы, на якім рабіў нататкі.

«Эх, і дам я табе зараз, гора-кіраўнік ты няшчасны», — падумаў ён пра Шаройку.

— Хто жадае выступіць яшчэ? — паўтарала пытанне Маша. Людзі маўчалі, нібы вінаватыя; мужчыны, якія ведалі, што за імі рашаючае слова, не падымалі галоў.

Хітрая і ўедлівая Параска Корж прапанавала:

— Скажы ты, Машачка.

Маша адчула, што чырванее.

Маўчанне зацягнулася. Макушэнка намерыўся было ўжо ўзяць слова, але раптам паднялася Сынклета Лукічна.

— Добра гаварыў Амяльян Дзянісавіч аб маім нябожчыку Антону Пятровічу, аб маіх сынах і дачцы. Дзякуй яму за гэта. Але несправядлівую прапанову ён вынес, як і шмат што старшыня наш робіць несправядліва. Жыла я адна, не спяшалася з хатай, ды і Шаройка тады забываў на мяне. Цяпер прыехаў сын, слава богу, здаровы, не ранены, не скалечаны. Хутка другі прыедзе, калі не зусім, то ў водпуск, ёсць у нас грошы, не буду таіць, і сілы, а ў Ганны — куча дзяцей, ім вучыцца трэба...

Макушэнка не стрымаўся, выгукнуў:

— Малайчына, Лукічна! — і заапладыраваў. Яго дружна падтрымалі ўсе, акрамя Шаройкі. Ды Максім пачаў плёскаць са спазненнем. Ніхто не заўважыў, як ён пачырванеў, змяніўся з твару. Калі выступаў Шаройка, ён падумаў:

«Але, было-б дарэчы атрымаць домік... А чаму не? Заслужана», — і ў душы падзякаваў Шаройку.

Нечаканае выступленне маці нанесла яму моцны ўдар.