Іван Шамякін - У добры час

— Плюнь ты на яго. Ці мала добрых людзей? Свет клінам на ім сышоўся, ці што?

Плюнь! Лёгка параіць гэта другому! А калі яна, нават і пасля таго, як ён абразіў яе, сэрцам адчувае, што не можа не кахаць яго. Як складана ўсё ў жыцці!

Таму, як толькі Васіль спытаў, яна адразу падумала: «Вось каму... Ён адзін зразумее», — і лёгка і проста пачала расказваць.

Васіль слухаў моўчкі... Толькі, калі яна расказала, як Максім груба абразіў яе, ціха вылаяўся:

— Дур-рань.

Калі ён хваляваўся, то пачынаў прыкметна картавіць.

— Ты разумееш, як гэта цяжка страціць веру ў чалавека. Для мяне ён заўсёды быў самым добрым, разумным, чулым. Я ведала, што ён гарачы, нястрыманы. Але, можа, за гэта я і пакахала яго. І цяпер... Я не ведаю, як думаць пра яго цяпер, — яна памаўчала, потым шчыра прызналася: — А наогул цяжка, Вася. Проста на сэрцы гарыць. Шэсць год... Шэсць год я жыла марамі аб простым чалавечым шчасці — аб сям'і. Яшчэ зусім нядаўна, помню, марыла... — відаць, на нейкі кароткі момант забыўшыся, яна шчасліва засмяялася. — Бачыш, якія крамольныя думкі былі ў сакратара комсамольскай арганізацыі.

Яна засаромілася: як гэта яна ні з таго, ні з сяго выказала яму ўсё тое, што хавала нават ад Алесі?

Васіль доўга маўчаў, і Маша з незразумелай баязлівасцю чакала, што ён скажа.

— Ведаеш што?.. Я пагавару з ім.

— Ты? — яна падумала. — Не трэба, Вася. Што ён зноў падумае пасля гэтага?

— Ну, калі ён сапраўды страціў усю сумленнасць, тады, вядома... Я пагавару з ім, як комуніст з комуністам...

Ісці назад было цяжка.

Снег залепліваў вочы. Дарога, якая зусім нядаўна здавалася роўнай і цвёрдай — хоць каціся па ёй, цяпер была ўся ў касых сумётах. Ногі коўзаліся па сухім спрасаваным снезе.

Васіль насунуў вушанку на вочы і ішоў, гледзячы пад ногі. Ён думаў пра Машу і адчуваў, як у душы расце злосць на Максіма. Ён не заўважаў, што досыць гучна лаецца, падмацоўваючы словы энергічнымі жэстамі рук.

— Певень фанабэрысты! Адрасціў вусы, як паўлін хвост (яму яшчэ пры першай сустрэчы не спадабаліся Максімавы вусы), а ў галаве пуста. Завошта абражаеш дзяўчыну, вар'ят ты гэткі? Ты яе падэшвы не варты. Думаеш, усе такія, як ты. Чакай, я пагавару з табой...

Я дабяруся... І ў імя нашай дружбы... будучай, калі ты станеш чалавекам... я табе ўпраўлю мазгі так...

Раптам яму здалося, што ён збіўся з дарогі, ён хутка падняў галаву і ад нечаканасці ажно адхіснуўся. Літаральна за крок перад ім стаяў чалавек. Васіль яшчэ больш здзівіўся, калі пазнаў Максіма. Той нахіліўся да яго, заглянуў у твар і засмяяўся страшна, непрыемным смехам.

— А-а, шчаслівы закаханы! Правёў? Што-ж начаваць не застаўся?

Васілю здалося, што нехта схапіў яго за горла, ёгі глытануў марознае паветра так, што кроў застукала ў скроні.

Голас Максіма з насмешлівага стаў злосным:

— Свіння ты, а не друг.

Пасля гэтых яго слоў у Васіля неяк адразу адлягло ад сэрца.

— А ты — дурань.

— Вы — разумнікі тут, маць вашу... Прарокі дамарошчаныя! — і, лаючыся, ён абмінуў Васіля і шпарка пайшоў сваёй дарогай. Дарэмна Васіль спрабаваў яго спыніць.

— Максім! Пачакай... Давай пагаворым сур'ёзна.

Праз хвіліну цемра і завіруха праглынулі яго постаць.

«Як недарэчна атрымалася. Сапраўды, зноў мае падставы падумаць ліха ведае што. Галоўнае — пра Машу. Трэба заўтра-ж сустрэцца і ўсё растлумачыць. Аднак які певень! Вось яны якія жывучыя, перажыткі...»

А «пакрыўджаны», «абражаны» Максім у гэты момант ішоў і насвістваў вясёлы матыў. Уся яго лаянка, абурэнне былі нічым іншым, як кароткай успышкай і нават крыху пазёрствам. Праўда, у грудзях варушылася лянівая рэўнасць, закранутае самалюбства. Але зверху над усім гэтым былі прыемныя ўспаміны аб вечары, які ён правёў у доктара.

У гарачыя летнія дні, калі, часам, цяжка выкраіць час пачытаць газету, Лазавенка часта думаў: зімой возьме месяц адпачынку, даручыўшы кіраўніцтва намесніку, зачыніцца і будзе па-сур'ёзнаму займацца вучобай, будзе чытаць дзень і ноч, каб за месяц прачытаць столькі, колькі належыць прачытаць за год.

Вучобай ён заняўся сапраўды сур'ёзна. А з намеру ўзяць адпачынак сам жартаваў: работы і зімою было не менш, чым улетку.

Ішло будаўніцтва. Будавалі адразу некалькі хат, свіран і клуб. Яшчэ часам на небасхіле можна было адшукаць зорку, над хатамі толькі што пачыналі падымацца ў марозную сінь неба слупы дыму, а ўжо ва ўсіх канцах Дабрадзееўкі стукалі, нібы дзятлы, сякеры, звінелі пілы. На прытаптаны снег ляцелі жоўтыя трэскі. Гаспадыні выходзілі і збіралі іх на падпалку.