Іван Шамякін - У добры час

— Насцю не правядзеш. Кавалеры гэтыя былі, ды і няма іх. А гэта — свой чалавек.

Два гады янэ бамбардыравала здзіўленага Васіля супярэчлівымі лістамі: то жартаўлівымі, то пяшчотнымі, то дакорлівымі, — «са слязою». Ён адказваў стрымана. А прыехаўшы і пачуўшы, што ўсе, у тым ліку і бацькі іх, лічаць яго Насціным жаніхом, шчыра сказаў ёй: «— Не магу крывіць душой, Насця. Не знайшлося ў маім сэрцы месца для цябе і не веру я, што ў цябе гэта сур'ёзна. У цябе проста нейкая забава, а не каханне.

Страшэнна абразіла Насцю гэтае прызнанне.

Пасля гэтага яна нават унікала сустрэч з ім адзін на адзін. А спаткаўшы Машу, праз зубы выцадзіла:

— Ненавіжу цябе ўсёй сваёй душой. Ты стаіш у мяне на дарозе.

Яе адносіны да Машы змяніліся з прыездам Максіма.

... Аграном расказваў пра значэнне севазвароту. Гэтую тэму не раз кранаў і Васіль. Але розніца пам:ж іх лекцыямі была відавочная. Павел Паўлавіч пачаў, праўда, крыху здалёк, але падвёў да галоўнага ўдала, умела. Гаварыў ён проста, цікава, з шматлікімі прыкладамі і нават жартамі. І ўся яго постаць, уся манера трымацца выяўляла ў ім здольнага дакладчыка і педагога. Ён спакойна хадзіў каля стала, то набліжаючыся да пярэдняга раду слухачоў, то адыходзячы да сцяны, на якой вісеў схематычны план зямель аднаго з калгасаў, у якім севазвароты былі ўжо асвоены. У руцэ — запэцканая чарнілам лінейка. Ён зрэдку ўзмахваў ёю, лёгка стукаў па халяве бота, ці, раптам павярнуўшыся, праводзіў лінейкай па плану. Потым, не скончыўшы сказа, звярнуўся да слухачоў, з маўклівым запытаннем: — А як па-вашаму? Так паступова ён ператвараў лекцыю ў жывую гутарку, уцягваючы ў яе амаль усіх слухачоў. І сам захапіўся: яго бледны твар расчырванеўся, вочы загарэліся.

Васіль і зайздросціў Шышкову за ўменне так добра, дакладна расказваць і ў думках дакараў за тое, што ён яўна крыху пазіруе.

На сцяне замест плана чужога калгаса з'явіўся план зямель «Волі». Сінімі лініямі былі паказаны межы палёў дзевяціпольнага севазвароту.

— Тое, што вы зрабілі ў гэтую восень, дапаможа калгасу без асаблівых цяжкасцей асвоіць севазварот,— Шышкоў гаварыў і канцом лінейкі абводзіў палі ў самым далёкім кутку плана.

Нехта з старых прамовіў.

— Воўчае поле.

Так называлася гэтае ўрочышча — ладны кавалак зямлі, гектараў восемдзесят. Было да яго ад вёскі добрых кілометры чатыры, а магчыма што і з гакам, як гаварылі старыя. З незапомных часоў далі людзі гэтаму полю такую назву. Большасць яго да калгаса пуставала, бо ў Дабрадзееўцы не было недахопу ў зямлі. Пасля арганізацыі калгаса яго засявалі, але з неахвотай, наперад ведаючы, што ўраджай на ім будзе нізкі. Толькі ў апошнія гады перад вайной, калі ў калгасе па сур'ёзнаму заняліся севазваротамі, на яго пачалі глядзець, як на ўсе іншыя палі. У той год, калі пачалася вайна, увесь гэты кавалак зямлі быў засеян шматгадовымі травамі. Безумоўна, у час фашысцкай акупацыі ніхто з сялян і не падумаў сеяць у такой далечы, бо і каля самай вёскі зямля пуставала. У першыя гады пасля вызвалення ў калгасе таксама нехапала сілы падняць гэты далёкі заляжалы дзірван.

З гэтага травянога поля Лазавенка і рашыў пачаць навуковае земляробства. Ён дамовіўся з МТС узараць гэтае поле ўвосень з перадплужнікамі. МТС лічылася адной з перадавых у вобласці. Не гледзячы на недахоп трактараў, яна ўжо два гады ўзапар перавыконвала план работ, але араць гэтыя восемдзесят гектараў з перадплужнікамі дырэктар згадзіўся толькі пасля сур'ёзнай размовы ў райкоме. Ён нібы адчуваў, што гэты дзірван стане для станцыі і асабіста для яго пробным каменем.

Араць пачалі ў прысутнасці брыгадзіра трактарнай брыгады і Васіля. Усё ішло добра, але як толькі Васіль адышоў, схаваўся ў хвойніку, перадплужнікі набылі выгляд сродкаў супроцьпаветранай абароны. Васілю пра ўсё расказаў пастух.

Ніколі і нішто не абурыла Лазавенку так, як гэтае ашуканства. Брыгадзіра, свайго школьнага сябра, аднавяскоўца і нават родзіча Фёдара Лазавенку ён патрабаваў аддаць пад суд. Суда той унікнуў, але з работы былі зволены і ён і трактарыст. Дырэктара МТС Крыловіча слухалі на бюро абкома і запісалі вымову. Цяпер узаранае поле ляжала чорным, хвалістым застыглым возерам, чакала вясны.

... Шышкоў гаварыў аб ролі брыгад у асваенні севазвароту. і раптам Насця перапыніла яго. Яна спытала грубавата з яўным выклікам:

— Што гэта ў вас, брыгада ды брыгада? А звяно дзе?

Шышкоў схамянуўся ад нечаканага запытання і ад праніклівага насмешлівага позірку яе прыгожых вачэй.