Іван Шамякін - У добры час

— Ведаеш, вельмі дарэчы, што ты зайшоў. Я сёння атрымаў пасылачку. Ад франтавога сябра, мы разам у шпіталі працавалі. Армянін Анастас Сабазян. Цудоўны ўрач і чалавек.

Доктар пакорпаўся ў шафачцы, што стаяла ў куце, і вярнуўся да стала з бутэлькай віна.

— Упэўнены, што ты такой рэчы не каштаваў ні разу ў жыцці. Анастас піша, што гэта найлепшае віно ў Арменіі. Хлусіць, безумоўна, але калі і палавіна праўды...

Сам Ігнат Андрэевіч таксама крыху маніў. Пасылку ён сапраўды атрымаў, але не ў той дзень, а некалькі месяцаў назад, яшчэ зімой. Вясёлы і дзівакаваты сябра яго высылаў яе к Новаму году, але яна дзён на дзесяць спазнілася, і Ладынін пакінуў гэтую каштоўную бутэльку для самага дарагога госця.

Яму хацелася пасядзець з Лескаўцом, пагутарыць шчыра, па-сяброўску, і ён успомніў аб бутэльцы. Віно, сапраўды, было добрае. Яны сядзелі адзін супраць аднаго, цераз стол, ціха чокаліся невялічкімі кілішкамі і яшчэ цішэй размаўлялі. Больш гаварыў Ладынін. Максім слухаў.

Ігнат Андрэевіч расказваў аб сваіх сябрах, аб перапісцы з імі. Дастаў з шуфляды стала пачак пісем.

— Вось з Масквы, ад Сяргеева. А гэта з сібірскай вёскі, ад Матушкіна. Малады хлопец, толькі перад вайной інстытут скончыў. Лятуценнік і паэт. Сам папрасіўся ў Сібір... Была ў нас у шпіталі Галачка Красіна. Маленькая, маўклівая... Раненыя яе звычайна за санітарку прымалі і, покуль не дазнаваліся, што яна ўрач, дзяўчынкай клікалі. Таксама старога не забыла... І што ты думаеш? Абараніла кандыдацкую дысертацыю... Ах, чорт, проста не верыцца, што Галачка — кандыдат, — Ладынін пацёр рукі і ціха засмяяўся.

Максім здзівіўся і пазайздросціў таму шчыраму захапленню, з якім Ладынін расказваў аб людзях. Расказваў і радаваўся за кожнага чалавека, за кожны поспех сваіх франтавых сяброў.

— Люблю атрымліваць пісьмы. І сам люблю пісаць. Гэта, ведаеш, прыемна...

«А я ні з кім не перапісваюся, хоць сяброў у мяне было нямала і спачатку я пісаў ім, — падумаў Максім і спалохаўся: а раптам Ладынін спытае ў яго аб гэтым? Схлусіць ён не здолее, і праўду сказаць таксама цяжка і непрыемна. — Чаму так здарылася, што я спыніў перапіску? Амаль усім не адказаў я. Так... Часу нехапае... А хіба ў доктара яго больш? Чаму-ж ён знаходзіць час?» — і ўзлаваўся — зноў гэтае пакутлівае «чаму»?

— А гэта ад сына.

— У вас — сын? — Максім раней ніколі не чуў, што ў Ладыніна ёсць сын, колькі вечароў ён быў у іх і ні раз аб ім у доме не гаварылі.

— Не здзіўляйцеся. Больш таго, двое ўнукаў маю. Сын — інжынер-авіятар, зараз недзе ў Германіі, жонка яго — у Маскве. Я, брат, рана жаніўся, у дзевятнаццаць год, — і ён раптам пачаў расказваць пра сябе: пра сваё дзяцінства, пра вучобу, пра каханне да Ірыны Аркадзеўны. Аб гэтым ён гаварыў з вясёлым юмарам пажылога чалавека.

А ў Максіма зноў балюча ёкнула сэрца: напамінак аб каханні крануў свежую рану. І яму таксама захацелася расказаць аб сваім каханні, якое было, якое гарыць яшчэ ў сэрцы...

Але Ладынін усё расказваў, і ў Максіма нехапала рашучасці перапыніць яго. Нарэшце, доктар падняўся, падышоў да адчыненага акна, прагна ўдыхнуў халаднаватае паветра.

— Пачынае днець. Люблю ў такі час пагуляць у полі.

Нічога не адказаўшы на гэта, Максім узяў бутэльку,

выліў рэшткі віна ў кілішкі і, быццам апраўдваючы гэты свой учынак, ціха прамовіў:

— Цяжка мне, Ігнат Андрэевіч.

Ладынін вярнуўся на сваё месца, пільна паглядзеў на яго і ласкава адказаў:

— Разумею. Але ведаеш, гэта добра, што цяжка.

— Я кахаў яе...

Ладынін ледзь не пляснуў сябе па лбе. Вось ліха! Ён думаў толькі аб адным — аб паседжанні бюро райкома. Ён зусім забыўся, што Лескавец перажыў у гэты дзень і, відаць, пасля паседжання ўжо, яшчэ адзін удар.

Доктар нават крыху разгубіўся, бо не чакаў размовы на гэтую тэму, не чакаў такога прызнання.

— Ты абвінавачваеш Машу?

— Я? Не. Сябе.

Ладынін сумеўся яшчэ больш. Што адказаць яму пасля гэтага? Суцяшаць — недарэчна. Гаварыць аб тым, што жыццё адпомсціла яму за яго паводзіны, за яго характар — яшчэ раз біць па балючаму месцу. Ігнат Андрэевіч ніколі не рабіў так. Таму ён сказаў задуменна, быццам сам сабе:

— Але-е, Маша — цудоўны чалавек.

Максім горка ўсміхнуўся.

— Вы гаворыце гэта мне! — і раптам выпраміўся, махнуў галавой, закінуўшы назад валасы, якія рассыпаліся, падалі на лоб і прапанаваў, каб спыніць гэтую размову:— Давайце вып'ем, Ігнат Андрэевіч, за яе шчасце.

— І за тваё, Максім.