Іван Шамякін - Ахвяры

Ровіа. У нас складанае становішча. Фінскі сейм у большасці сваім буржуазны. А савет слабы.

Ленін. Я раіў таварышу Війку і вам цясней звязацца з рэўкомамі рускіх часцей. У Фінляндыі размешчаны самыя рэвалюцыйныя часці. Балтыйскі флот — апора рэвалюцыі.

Ровіа (уздыхае). У фінаў накапілася замнога недаверу да рускіх. Нават у рабочых...

Ленін. Заразную інфекцыю пакідае нам смярдзючы труп старога свету. Але мы, інтэрнацыяналісты, знішчым гэтую інфекцыю. Лозунг, напісаны Марксам, «Пралетарыі ўсіх краін, яднайцеся!» — не проста заклік. Гэта — вялікая праграма. Удалося вам сустрэцца са Смілгам? Арганізуйце мне спатканне з ім. Двое членаў ЦК, адзін нелегальна, па волі Керанскага, другі легальна, знаходзяцца ў Гельсінгфорсе. Ненармальна, што мы не сустракаемся.

Ровіа. Эйно Рах'я перадаў ад таварышаў з Петраграда аб магчымасці вашай сувязі з Жамчужным. Я сустракаўся з Барысам. Энергічны марак.

Ленін (задумваецца). Думаю, нам можна сустрэцца тут, на кватэры. Калі не будуць пярэчыць гаспадары...

Ровіа. Што вы, Уладзімір Ільіч! Блумквісты — дабрэйшыя людзі.

Ленін. Выдатныя людзі. І ведаеце, які адбываецца феномен? Псіхалагічны. Я, на жаль, не ведаю шведскай і фінскай моў. Таварыш Эмілія не ведае рускай, нямецкай, французскай. Але мы выдатна разумеем адно аднаго. У нас большае ўзаемаразуменне, чым у мяне (смяецца) з Зіноўевым ці Троцкім, вялікім лінгвістам. Троцкі лічыць сябе знаўцам усіх навук. Але ў марксізме блукае, што ў лесе. Добра. Рускія газеты вязуць. А што пішуць у фінскіх?

Ровіа (сур'ёзна). У Петраградзе арыштавалі Леніна.

Ленін (спыняецца пасярод пакоя, глядзіць на Ровіа, пэўна, здзіўлены яго хітрай сур'ёзнасцю. Перапытвае з той жа сур'ёзнасцю). Арыштавалі-такі?

Ровіа. Арыштавалі. Паведамленне Петраградскага тэлеграфнага агенцтва.

Ленін. Ах, няшчасны Ленін! Няшчасны Ленін! Мне шкада яго. Як мне шкада яго!

Весела смяецца; так смяяцца мог толькі Ленін. Уваходзіць гаспадыня кватэры Эмілія Блумквіст з падносам, на ім шклянкі з чаем, талерачка з самаробным пячэннем. Такі бадай дзіцячы смех сур'ёзнага кватаранта яе здзіўляе і бянтэжыць.

Эмілія (пытае ў Ровіа). Чаму смяецца Канстанцін Пятровіч?

Ровіа. Арыштавалі Леніна.

Эмілія (ашаломленая). І ён?..

Аднак уміг асяняецца, азораная раптоўнай здагадкай. Глядзіць на кватаранта шырока расплюшчанымі вачамі. Ленін ажно бянтэжыцца ад гэтага позірку. Робіцца сур'ёзным, ідзе па пакоі, хмыкае, звыклым рухам гладзіць бародку, якой няма. Эмілія пераводзіць позірк на Ровіа, закрывае рот далонню. Ровіа прыкладае палец да вуснаў: так, поўнае маўчанне!

Прыемнага апетыту. (Выходзіць.)

Ленін (спыняецца перад Ровіа). Я казаў, што вы няважны канспіратар.

Ровіа. Уладзімір Ільіч! Вы самі выдалі сябе. Нельга так смяяцца з глупства шпікоў Керанскага.

Ленін (сур'ёзна). Не, з глупства ворага можна смяяцца. Нельга смяяцца з яго розуму. Што яшчэ ў газетах?

Ровіа. Керанскі арыштаваў Карнілава. Галоўнакамандуючым назначаны генерал Аляксееў.

Ленін. Што ж, гэта я прадбачыў, як толькі атрымаў звестку аб разгроме карнілаўцаў рэвалюцыйнымі салдатамі і рабочымі атрадамі. Карнілавец Керанскі ратуе сябе. Лагічна. Але выдае сваю слабасць. Сітуацыя змянілася. Рэвалюцыя ў Рассіі перайшла ў новую стадыю. (Бярэ са стала спісаныя лісткі.) Таварыш Ровіа! Як вы адносіцеся да кампрамісаў?

Ровіа. Мяне называюць лібералам.

Ленін. Вы ставіце гэта сабе ў заслугу? Калі ласка, не блытайце згодніцтва з кампрамісам, з палітычным кампрамісам. Гэта розныя рэчы. Палітычны кампраміс — сур'ёзны тактычны прыём. Я выказваўся пра гэта раней. І сёння, пасля ўчарашніх газет. (Чытае.) «Кампрамісам называецца ў палітыцы ўступка некаторых патрабаванняў, адмаўленне ад часткі сваіх патрабаванняў з прычыны пагаднення з іншай партыяй.

Звычайнае ўяўленне абывацеляў аб бальшавіках, якое падтрымліваецца друкам, узводзячым паклёп на бальшавікоў, заключаецца ў тым, што бальшавікі ні на якія кампрамісы не згодны, ні з кім, ніколі».

Такое ўяўленне прыемна для нас... Нават ворагі вымушаны прызнаць нашу вернасць асноўным прынцыпам сацыялізму і рэвалюцыі... «Задача ісцінна рэвалюцыйнай партыі не ў тым, каб абвясціць немагчымым адмаўленне ад усякіх кампрамісаў, а ў тым, каб праз усе кампрамісы, паколькі яны непазбежныя, умець правесці вернасць сваім прынцыпам, свайму класу, сваёй рэвалюцыйнай задачы, сваёй справе падрыхтоўкі рэвалюцыі і выхавання мас народа да перамогі ў рэвалюцыі». І я зрабіў сёння вывад. Цяпер наступіў такі круты і такі арыгінальны паварот рускай рэвалюцыі, што мы можам, як партыя, прапанаваць... звернем увагу — прапанаваць! — добраахвотны кампраміс, праўда, не буржуазіі, а нашым бліжэйшым праціўнікам, дробнабуржуазным дэмакратычным партыям, эсэрам і меншавікам, якія трымаюць уладу.