Іван Шамякін - Петраград — Брэст

— Мы абяцаем зрабіць належныя захады з мэтай уздзеяння на ўрад яго вялікасці караля Румыніі,— паабяцаў Нуланс.

— На такіх умовах я давяду ваш мемарандум да Савета Народных Камісараў і абяцаю дамагчыся згоды членаў урада на вызваленне румын. Не магу не адказаць на ваша сцверджанне, што арышт дыпламатычных прадстаўнікоў дае права Румыніі абвясціць нам вайну. Наступіў той час, панове, калі народы, якія вайны не жадаюць, здолеюць вайну прадухіліць, якія б канфліктныя сітуацыі ні ўзнікалі паміж дзяржавамі. Лёс міру ў руках народаў. Першым дэкрэтам сацыялістычнай рэвалюцыі быў Дэкрэт аб міры.

Зноў Ленін уцягваў іх у дыскусію, на якую паслы не мелі паўнамоцтваў.

Дуаен паспяшаўся падзякаваць Старшыні Саўнаркома за прыём дыпламатычнага корпуса.

Апранаючыся, некаторыя з іх мацалі кішэні сваіх футраў і паліто. Бара Круглова, тэлефаністка, дзяўчына цікаўная — вельмі ёй захацелася паглядзець на замежных дыпламатаў — і надзвычай назіральная, пасля абурылася ажно да слёз ад крыўды і абразы:

— Гэта ж яны правяралі, ці не ўкралі мы пальчаткі ці яшчэ што. А яшчэ — ло-с-рды! Цьфу на іх!

Гарбуноў расказаў пра абурэнне дзяўчыны Леніну. Уладзімір Ільіч смяяўся да слёз. Перадаў Варыны словы Свярдлову;

— А яшчэ, кажа, лорды. Цьфу на іх! Як вам падабаецца, Якаў Міхайлавіч! Наколькі вышэй Варына этыка за іх, лордскую, этыку. А знаеце, я веру, што такія філістэры маглі баяцца за свае пальчаткі. Абывацельская логіка: маўляў, калі бальшавікі маглі экспрапрыіраваць зямлю, маёнткі, заводы і банкі, то чаму ім не сцягнуць у паслоў пальчаткі? Буржуа толькі так думае аб пралетарыях. Не здзіўлюся, калі ў нейкай газеце з'явіцца, што ў Фрзнсіеа ў Смольным укралі пальчаткі ці галошы. Ах, як трапна Бара выявіла іх сутнасць! — і зноў смяяўся, задаволены вынікамі прыёму і Варыным абурэннем.

Гэтага чужаземца Уладзімір Ільіч, радасна ўзбуджаны, выйшаў сустракаць у пакой Кіраўніцтва справамі, дзе той толькі што распрануўся і, павесіўшы паліто на вешалку, прычэсваў свае каштанавыя валасы.

З'яўленне Леніна збянтэжыла Фрыца Платэна. Ён заціснуў грабянец у левай руцэ.

Яны моцна паціснулі адзін аднаму рукі і колькі хвілін не выпускалі рук, разглядалі адзін аднаго і хораша, па-сяброўску ўсміхаліся. Захоплены як бы знянацку, вышэйшы ростам, малады, падобны на спартсмена, у элегантнай тройцы, сакратар Сацыял-дэмакратычнай партыі Швейцарыі адчуваў сябе няёмка ад такой сустрэчы і ад таго, што перад прысутнымі разглядае Леніна як бы з вышыні. Платэн раней і глыбей, чым хто з тагачасных заходніх сацыялістаў, усвядоміў усю геніяльнасць Леніна і веліч рускай рэвалюцыі, яе інтэрнацыянальнае значэнне. Уладзімір Ільіч у сваю чаргу паважаў Платэна. Там, у Швейцарыі, ім прыходзілася часам спрачацца, але марксіст Платэн быў пераконаны і інтэрнацыяналіст цвёрды, у яго не закружылася галава ад шавіністычнага, ура-патрыятычнага чаду ў гады вайны, як закружылася ў Шэйдэмана, Геда, Вандэрвельдэ.

— Дарагі Платэн, я рад вас бачыць. Гэта выдатна, што вы прыехалі ў Расію ў такі час, убачыце нашу рэвалюцыю ўласнымі вачамі. Я дзякую вам ад імя ўсіх таварышаў за тое, што вы памаглі нам прыехаць дадому ў красавіку. Наш прыезд тады быў вельмі своечасовы... А без вас, без вашай дапамогі нам прыйшлося б ехаць вельмі доўга... Троцкі дабіраўся з Нью-Йорка два месяцы...— Ленін пачаў гаварыць па-французску, але потым успомніў, што не ўсе прысутныя работнікі Саўнаркома ведаюць чужую мову, а Платэн нядрэнна ведае рускую, і перайшоў на родную мову:

— Таварыша Платэна вы ведаеце. Я дзякую нашаму госцю за дапамогу, якую ён аказваў рускім рэвалюцыянерам у Швейцарыі. Ад імя ЦК бальшавіцкай партыі і Саўнаркома я дзякую яму за тое, што ён правёз найкарацейшым шляхам, праз Германію, новую групу палітэмігрантаў. Паездка праз Італію, Англію, Швецыю таварышам дорага каштавала б. Мы бедныя людзі.

Госць пасміхнуўся і сказаў па-нямецку:

— Ад Берліна немцы везлі нас у цяплушках, а садралі па тарыфу першага класа. Гэтыя кілбаснікі свайго не ўпусцяць. Няхай таварышы ведаюць, што мае бацькі немцы. Аднак у швейцарскіх немцаў псіхалогія іншая.

Ленін пераклаў, і работнікі Кіраўніцтва справамі пасмяяліся са стаўлення швейцарскага сацыял-дэмакрата да нямецкай сквапнасці.

Размова працягвалася ў кабінеце. Яны сядзелі насупраць адзін аднаго цераз маленькі столік, як добрыя старыя сябры, толькі Платэн сядзеў у простай паставе, захоўваючы этыкет госця, а Ленін паклаў руку на спінку крэсла, расслабіўся пасля напружанага дня. У гутарцы з такім госцем можна даць сабе і своеасаблівы адпачынак, такі «адпачынак» Уладзімір Ільіч дазваляў сабе ў гутарках са Свярдловым, Арцёмам, Бонч-Бруевічам, з роднымі, хоць і гаварыў пра такія ж сур'ёзныя рэчы, як і з іншымі. Але, з людзьмі блізкімі не патрабуецца такога высокага душэўнага напружання, як, напрыклад, у размовах з Бухарыным з яго ўяўна вобразным мысленнем. Ці з Троцкім з яго часта незразумелай талмудысцкай парадаксальнасцю.