Іван Шамякін - Петраград — Брэст

Дом быў стары, двухпавярховы, першы паверх — цагляны, другі — драўляны. Такіх дамоў у гэтым густанаселеным раёне з вузкімі вуліцамі і завулкамі было нямала. У мураванай частцы размяшчаліся крамы, майстэрні, угары жыла сям'я. Часта другі паверх надбудоўваўся пазней, калі сям'я багацела ці вырастала настолькі, што ў катухах за прылаўкамі не змяшчалася.

Такім быў і дом пад нумарам васемнаццаць: верхняя частка выглядала навейшай. Цэгла першага паверха была як пабіта кулямі — пакрышылася, вышчарбілася. На вуліцу выходзіла двое дзвярэй, над дзвярамі — шыльды без прозвішчаў гаспадароў, без указання, што вырабляецца ці прадаецца, толькі сімвалы прафесіі: на адной малаток, выгнуты ліст бляхі ў выглядзе патэльні, на другой — швейная машынка. Суседства дзіўнае, рэдкае. Апраўдваў яго хіба толькі выгляд шыльд і замкоў, што віселі на дзвярах: на бляхарні шыльда аблупілася і замок заржавеў; на швейнай усё было, як кажуць, у рабочым стане. Але і сюды не ўваходзілі апошнія дні — снег на ганку не ўтапталі боты, не кранула мятла.

Праз вузкую брамку ўвайшлі яны ў цесны двор. Каля глухой цаглянай сцяны суседняга дома — хляўчук для дроў, пахіленая прыбіральня.

На другі паверх вяла знадворная лесвіца. Марыя Міхайлаўна і Сяргей падняліся па ёй, скрыпуча-галасістай, абледзянелай. Спыніліся на цеснай пляцоўцы перад дзвярамі, абвітымі лямцам.

Маці стаіла дыханне. Сяргей дыхаў астматычка. Яна зноў з трывогай падумала, што сын зусім хворы. Яна таксама хвалюецца. Аднак жа такой дыхавіцы ў яе, старой, няма. Можа, упершыню тут, перад дзвярамі, за якія яна ступіць свякроўю, Марыя Міхайлаўна падумала, што яна старая, што яе ўласнае жыццё скончана, што цяпер яна будзе жыць толькі дзеля сына... дзеля дзяцей,..

— Серж,— прашаптала яна чамусьці па-французску: можа, і мовай, і тонам, і вачамі, у якіх загарэлася ўпэўненасць, хацела падбадзёрыць сына. Але ў яго сама па сабе з'явілася рашучасць, камандзірская, франтавая.

Званка не было. У лямец не пастукаеш. Збоку, за пляцоўкай, на адлегласці выцягнутай рукі, было вузкае акенца.

Сяргей перагнуўся цераз хісткія парэнчы і настойліва, гучна забарабаніў пальцам у шыбу»

Калі дзверы адчыніліся — ён трохі не ўскрыкнуў. Ажно адступіў назад, бліжэй да маці.

На парозе стаяла... Міра.

Не, ён, безумоўна, адразу зразумеў, што перад ім сястра яе, Клара; Міра расказвала: падобныя яны адна на адну настолькі, што нават дзед іх, калі хадзілі да яго ў госці, часта блытаў унучак. Аднак Сяргея ўразіла такая падобнасць. І, безумоўна, узрушыла яшчэ больш.

Малодшая Клара была вышэйшая ростам, трохі вуглаватая яшчэ ў свае семнаццаць гадоў; прыгожы твар яе псавалі вочы, залішне пукатыя — прыкмета базедавай хваробы. Клара яўна спалохалася, можа, ад таго так расшырыліся яе вочы. Што яе спалохала? Ці не пазнала? Ці не здагадалася? Ад думкі такой у Багуновіча памлелі ногі. З усяго, што магло здарыцца пры наведванні сюды, ён найбольш баяўся слёз, роспачы, галашэнняў. Але, урэшце, праз усё трэба прайсці.

— Паненка, можна да вас? — спытала Марыя Міхайлаўна чамусьці па-польску.

Дзяўчына прапусціла іх міма сябе ў цёмны калідор, дзе моцна пахла спецыфічнай кухняй, але тут жа закрычала па-яўрэйску, усё роўна што прасіла ратунку:

— Мамен! Мамен! Да нас прыйшлі!..

У цеснаватым пакоі, загрувашчаным старымі камодамі, за нажной машынай «Зінгер» сядзела поўная жанчына з прывабным тварам.

«І маці так падобна на яе!» — падумаў Сяргей алагічна: не дачка падобна на маці, а маці — на дачку.

Гаспадыня ветліва паднялася — у яе балелі ногі, ступіла ўбок, апусціўшы на падлогу белы паркаль.

Марыя Міхайлаўна прывіталася зноў-такі па-польску. Мірына маці пачала гаварыць на своеасаблівым тагачасным мінскім дыялекце.

— Дзень добры, вяльможная пані. Пані хоча штось заказаць пашыць? Што? Кашулі? Ніжнюю бялізну? Каму? Сабе? Сыну? З якога матэрыялу? Няхай пані не думае, што ён ёсць у мяне, паркаль, сацін. Я вам скажу, што сказаў мне Заспіцкі, скула яму ў бок, калі я пайшла купіць хоць якога «чартакожу» сваім і суседнім басякам на штаны; яны ж проста гараць на іх. Пані такая маладая і ў яе такі дарослы сын? Так? Я пазнала па абліччы. Старая Сара мае яшчэ пільнае вока. Але калі пан падумаў, што я старая, то пан памыляецца. Мяне састарылі гэтыя басякі...

— Мама! — амаль у роспачы прастагнала Клара; яна стаяла каля дзвярэй, прытуліўшыся да касяка, бледная да непрыгожасці.

— Што мама? Што мама? Ах, я забылася запрасіць паноў сядаць. Проша. Калі ласка. Пажалуйста,— Марыі Міхайлаўне яна паказала месца на канапе, а Сяргею падала венскае, лёгкае і скрыпучае, крэсла, на якім толькі што сядзела сама. Нібыта паскардзілася, але з гонарам за дзяцей: — Яны ўсе вучаць маці. Яны маладыя. Яны разумныя. А маці — дурная швачка. Але я іх усіх вырасціла...