Іван Шамякін - Петраград — Брэст

Ленін ступіў насустрач наркому, паціснуў руку. Прывітаў жартам:

— Таварыш Кабо, ёсць у грузін прыказка: на лаўца і звер бяжыць?

Сталін нарысаваў трубкай на вусах і шчоках усмешку, але, пачуўшы, як ад трубкі моцна патыхае тытунём, тут жа схаваў яе ў нагрудную кішэню фрэнча.

— У грузін, таварыш Ленін, усё ёсць, як і ў кожнага народа.

— Гэта архіважна, каб нарком па справах нацыянальнасцей быў пераконаным інтэрнацыяналістам,— сказаў Ленін, звяртаючыся да Бонч-Бруевіча, які, павітаўшыся са Сталіным, стаяў у задуме, чакаў новых указанняў. Ленін, угледзеўшы, што Уладзімір Дзмітрыевіч не выяўляе сваёй, уласцівай яму дасціпнасці, зразумеў, як моцна чалавек стомлены; самога Уладзіміра Ільіча радавала, што ён раптам выйшаў з падобнага цяжкага стану, зарадзіўся зноў энергіяй, зноў гатовы працаваць хоць суткі.

Наблізіўшыся да Бонч-Бруевіча, Уладзімір Ільіч сказаў са змоўніцкай таямнічасцю:

— Ведаеце, што я вам, баценька, параю? Знайдзіце ціхі куточак і паспіце гадзінку. А потым з патроенай сілай возьмецеся за пагромшчыкаў.

Бонч-Бруевіч выйшаў.

Ленін вярнуўся ў рабочае крэсла, сеў, падсунуў да сябе ліст паперы з грыфам: «Председатель Совета Народных Комиссаров».

— Іосіф Вісарыёнавіч, апошні тыдзень мы з вамі займаліся Грузіяй у сувязі з акупацыяй туркамі Батума і Карса. Сёння нам належыць заняцца Эстляндыяй. Тэрміновая телеграма ў Рэвель! Запытаем пра апошнія даныя ваеннай разведкі. Параіць эстонскім таварышам: цвёрда азначыць і ўзмацніць ахову заходняй граніцы рэспублікі. Напад на Савецкую Эстонію, якая не знаходзіцца ў стане вайны з Германіяй, стане актам непрыкрытага імперыялістычнага разбою. Нарэшце справа з арыштаванымі за змову і здраду баронамі. Трымаць пад пільнай аховай... вывезці на ўсход... у надзейную турму. За эстонскімі баронамі — стаяць нямецкія бароны, ім трэба будзе вызваляць сваякоў. Нячыстая справа — трымаць заложнікаў. Але калі мусіш дамаўляцца з разбойнікамі, можна выкарыстаць і гэты сродак. І самае галоўнае... Рэвельскаму Савету... не тэлеграмай, з кур'ерам. Спецыяльнае распараджэнне Саўнаркома: прыняць самыя энергічныя меры да неадкладнай і поўнай эвакуацыі завода Паўночна-Заходняга таварыства ў Новарасійск. Буйнейшы завод, які выпускае гарматы і кулямёты, ні ў якім разе не павінен апынуцца ў немцаў. Вы згодны?

— Нельга не згадзіцца, таварыш Ленін.

— У такім разе падрыхтуйце, калі ласка, тэлеграму і распараджэнне. І як мага хутчэй.

Перахоп Царскасельскай радыёстанцыяй звароту Леапольда Баварскага да салдат Усходняга фронту і нямецкага народа, як і належала, спачатку быў дасланы ў Наркамат замежных спраў.

Троцкаму яго прынеслі без затрымкі. Але нарком не паспяшаўся праінфармаваць Старшыню ўрада. Для яго больш важным была гутарка з наведвальнікам, бо наведвальнікам гэтым быў спецыяльны прадстаўнік Англіі Локарт.

Неафіцыйныя кантакты Робінса з Савецкім Урадам устрывожылі Лойд-Джорджа і Керзона. Англічане, якія пры Б'юкенене займалі самую кансерватыўную палітыку ў адносінах да бальшавіцкага ўрада — ніякага прызнання, ніякіх адносін! — раптам спалохаліся, што хітрыя амерыканцы абскачуць іх, атрымаюць у Расіі выгады і паціснуць брытанскага льва, які даўно ўжо, раней за амерыканцаў, запусціў сваю лапу ў рускі хлеб, лес, руду.

«Уладарніца мораў» мела найбагацейшы вопыт шпіянажу і змоў супраць урадаў азіяцкіх, лацінаамерыканскіх краін, калі тыя рабілі спробы вызваліцца ад каланіяльнай залежнасці. Дык чаму не ўжыць гэтага метаду супраць Расіі?

У Лондане пачалі шукаць чалавека, які спалучаў бы ў сабе якасці хітрага дыпламата і спрытнага шпіёна. Знайшлі Локарта, былога віцэ-консула ў Маскве, маладога, рашучага, праворнага; ён амаль дасканала валодаў рускай мовай, меў шматлікія сувязі з тымі, каго рэвалюцыя вымела з пасад, у каго адабрала багацце.

Локарта перад паездкай прыняў не толькі міністр замежных спраў, але і ваенны міністр і нават сам прэм'ер.

Локарт запісаў, што сказаў яму Лойд-Джордж: гэтая частка мемуараў вядомага арганізатара антысавецкіх змоў не выклікае сумнення:

«Вы паедзеце ў Расію як спецыяльны прадстаўнік,— сказаў прэм'ер-міністр.— Я хачу, каб вы знайшлі чалавека, імя якога Робінс... Устанавіце, якія яго адносіны з Савецкім Урадам. Вывучыце ўсё гэта старанна і ўважліва. Калі вы знойдзеце яго дзеянні разумнымі, зрабіце для Англіі тое яе, чаго ён спрабуе дамагчыся для Амерыкі».

Локарт прыехаў у канцы студзеня. Спрабаваў трапіць да Леніна.