Іван Шамякін - Сцягі над штыкамі

Прабіраючыся праз натоўп за Верай, я прагна лавіў урыўкі размоў. Асобныя галасы ўрэзаліся ў памяць на ўсё жыццё. Я ix успамінаў, калі пасля вывучаў гісторыю рэвалюцыі.

— Пушкі Петрапаўлаўкі нацэлены на Зімні. Я толькі адтуль... Калі яны не здадуцца...

— Хлопца трэба выпусціць! Вялікая бяда — патрусіў трохі буржуяў. Яны нас вякамі рабавалі.

— Мы не анархісты!

— Таварышы! Таварышы! Вы ведаеце? Эсэры пакінулі з'езд...— голас нібы спалоханы.

— Закажы паніхіду!

— Адзінства рэвалюцыйных партый...

— З кім адзінства? З Керанскім? З лакеямі буржуазіі?

— Бабачка яна — во!.. Але непрыступная, як Кранштат. Hi з мора ні з сушы не возьмеш.

— Братва! — грамавы голас ад дзвярэй, на які ўсе павярнулі галовы,— Толькі што сам з моста чытаў марзянку з «Аўроры». Калі часовыя не прымуць ультыматум, пушкі яе гатовы разнесці Зімні, як гнілую шлюпку. Адны трэскі паляцяць.

— Таварышы! Грамадзяне! — старэчы голас аднекуль з кутка.— A ці нельга без пушак? Калі ласка, без пушак? У Зімнім — скарбы! Вялікія скарбы!

— Вы чулі, хто тут аціраецца сярод нас? Дзеду царскіх скарбаў шкада! Яны людзей не шкадавалі.

— Заткніся, сялява! Гэты дзед рабіў рэвалюцыю, калі ты пад стол пешкі хадзіў. А пасля дзесяць гадоў звінеў кайданамі.

— Таварышы! Скарбы — не царскія. Скарбы — народныя!

— Павел Пятровіч! — крыкнула Вера ў кут, адкуль чуўся голас старога,— На гэты конт ёсць загад Ваеннарэвалюцыйнага камітэта. Усё каштоўнае захоўваць i ўлічваць!

— Эх, каб чайку выпіць! — уздыхнуў нехта збоку.

— Таварышы! — зноў закрычала Вера. — Чаёк ёсць! У двары, у флігелі. Нашы жанчыны грэюць там... I выдаюць хлеб. Хто з баявых атрадаў не атрымліваў — атрымайце!

— Жывём, братва! Пайшлі!

Адчувалася, што Веру тут ведаюць, паважаюць. Акружылі, адціснулі. Здалося, яна забылася на мяне. Але хвілін праз колькі пачуўся яе голас:

— Дзе мой салдацік? Таварыш! Хадзі сюды!

Я прабіўся да сталоў, на якіх ляжалі вінтоўкі, кулямётныя ленты, кніжачкі, газеты, адозвы, стаяў чайнік, конаўкі. Дзяўчына дала мне пачак невялікіх памерам адозваў.

— Нясі салдатам! — i тут жа ласкава, з добрай усмешкай спытала: — Прагаладаўся пасля булак?

— Прагаладаўся,— шчыра прызнаўся я.

— Схадзі ў двор, у флігель. Табе дадуць хлеба. Наш хлеб — не панскія булкі. Але жыць можна.

Увайшоўшы ў той пакой, я не толькі слухаў, але i глядзёў, i, магчыма, першае, што ўбачыў — гэта такія ж лісткі, як дала мне Вера. Некаторыя рабочыя, матросы, відаць, тыя, што прыйшлі нядаўна, чыталі ix, другія слухалі, мабыць непісьменныя.

Я таксама перад тым, як схаваць тонкі пачак за пазуху, прачытаў адозву. Помніце гэты першы дакумент рэвалюцыі, дарэчы, самы кароткі? Яго напісаў Ленін. Я запомніў яго на ўсё жыццё, як школьны верш.

«Да грамадзян Расіі! Часовы ўрад звергнуты. Дзяржаўная ўлада перайшла ў рукі органа Петраградскага Савета Рабочых i Са7ідацкіх дэпутатаў — Ваенна-рэвалюцыйнага камітэта, які стаіць на чале Петраградскага пралетарыяту i гарнізона.

Справа, за якую змагаўся народ: неадкладная прапанова дэмакратычнага міру, адмена памешчыцкай уласнасці на зямлю, рабочы кантроль над вытворчасцю, стварэнне Савецкага ўрада,— гэта справа забяспечана.

Няхай жыве рэвалюцыя рабочых, салдат i сялян!

Ваенна-рэвалюцыйны камітэт пры Петраградскім Савеце Рабочых i Салдацкіх дэпутатаў.

25 кастрычніка 1917 г. 10 гадзін раніцы».

Можа таму я запомніў гэта, так, што стары рабочы паляпаў мяне па плячы i сказаў:

— Чытай, чытай, сынок. Запамінай. Такога яшчэ не было ніколі ў свеце, каб рабочыя ўладу ўзялі.

I яшчэ таму запомніў, што ў той вечар разоў можа сто прачытаў гэты тэкст салдатам.

У палку сапраўды друкаванага звароту Ваенна-рэвалюцыйнага камітэта яшчэ не мелі. У штабе гаспадарылі члены палкавога камітэта, не ўсе, нават Ліпатава не было — пайшоў з атрадам, які павёў Іван Свірыдавіч.

Члены камітэта ведалі, што адбылося ў горадзе. Але ў палку ўзнікла складаная сітуацыя. Першая рота другога батальёна (трэба ж, каб у адной роце сабралася столькі контры i дурняў!) хацела раніцой вырвацца з казармы i пайсці на абарону Часовага ўрада, якога ўжо не існавала. Роту блакіравалі. Не пусцілі. Мяцежнікі зачыніліся ў сваім сектары казармы. Ім прапанавалі здаць зброю — адмовіліея.

Цэлы дзень члены камітэта ламалі галовы — што рабіць з гэтай ротай?

Камітэтчыкі, ды i ўсе запаснікі — самыя ж рашучыя рэвалюцыйныя салдаты пайшлі з Іванам Свірыдавічам! — былі так мірна настроены, што ніхто i думкі не выказаў, каб прымяніць зброю да сваіх жа аднапалчан.