Іван Шамякін - Сцягі над штыкамі

Шынель падабаўся. I шапка салдацкая. Во каб з'явіцца гэтак дадому! Дзядзьку пад казырок: «Ваша благароддзе! Радавы Піліп Жменька вярнуўся з баявога задання!» Колькі радасці было б у маці, у бабулі, у малых! Успомніў пра ix — i зноў засмуціўся. Засмактала ў сэрцы: так яны блізка — маці, дзядзька — i так далека. Калі сюды ішоў, усё здавалася прасцей. А цяпер думаў з трывогай — як вярнуцца? Можа салдацкая апратка гэтак аддаліла? I хлопцу стала шкада світкі свае i лапцяў. Не стрымаўся — папоасіў фельдфебеля, каб вопратка не згубілася дзе ў завалах салдацкай амуніцыі.

— Мне ж, дзядзечка, назад ісці, за фронт.

— Калі снарад капцёрку не разнясе — нікуды не дзенецца,— няласкава буркнуў фельдфебель.

Прыемна стаць такім жа салдатам, як бацька недзе. Але ў нязвыклай амуніцыі адчуваў сябе няёмі^а i нязграбна. Даўгі шынель блытаўся ў нагах, вузкія абцасы ботаў угрузалі глыбока ў пясок. Ботаў гэтых Піліпок проста-такі саромеўся. Здавалася, што салдаты, якія стаялі каля кухні, сустракаліся ў траншэі, разглядалі яго з насмешкай. Многія пыталіся:

— Што, папаўненне?

Адны казалі «гаспадзін фельдфебель», другія ж звярталіся проста, па-свойску — «Іваныч».

Але ўсім ён адказваў коратка i непрыветліва:

— Папаўненне.

A Піліпку хацелася кожнаму праўдзіва i далікатна растлумачыць, хто ён i чаму тут.

Адзін салдат, што бег з цэлай вязанкай пустых кацялкоў, пакручаста мацюкнуўся на такі фельдфебеляў адказ, выгукнуў:

— Даваяваліся, маць вашу...

Фельдфебель узлаваўся, сунуў салдату пад нос кулак:

— Ты ў мяне, сукін сын, дакаркаешся да трыбунала!

I хоць пасля гэтага фельдфебель зрабіўся яшчэ больш суровы i пануры, Піліпок зразумеў, што салдаты яго не вельмі баяцца i што, відаць, у сапраўднасці ён не такі ўжо злосны.

У тым жа афіцэрскім бліндажы, куды Піліпка прывялі ўначы, тыя ж афіцэры аглядалі яго ў новай форме. Нехта ўхваліў:

— Харош!

— Чым не салдат?! — заключыў другі.

А прапаршчык Дакука сказаў:

— А па-мойму, дрэнна. Навошта гэты маскарад? Калі вы хочаце паказаць патрыёта, пакажыце яго ў натуральным выглядзе.

Капітан Залонскі нахмурыўся, памаўчаў i раптам згадзіўся:

— Панове, прапаршчык мае рацыю. Фельдфебель! Вярнуць у ранейшы выгляд! Аброць i рагач!

Назад фельдфебель ішоў такі злосны — нікому ні слова ў адказ ні на прывітанне, ні на пытанні! — што Піліпку ажно шкада яго зрабілася. Хлопец адчуваў сябе вінаватым: праз яго гэтулькі турбот чалавеку!

Але затое як хораша адчуў ён сябе ў свзёй світцы I ў лапцях! Цяпер i салдаты глядзелі на яго зусім інакш — з цікавасцю, са спачуваннем. I ніхто не пытаўся пра папаўненне — ні сур'ёзна, ні ў жарт. Можа ад гэтага, фельдфебель павесялеў. Гаваркім не зрабіўся, але як быі пасвятлеў у твары.

Фельдфебель не павёў Піліпка назад у бліндаж, а пайшоў з ім яшчэ далей, за кухню, у бярэзнік, дзе стаялі фурманкі i казацкія коні; асядланыя — сёдлы новенькія, з жоўтай скуры, рыпучыя. У Піліпка вочы загарэліся, калі ён убачыў гэтых коней. Лепшыя за нямецкія. У тых нейкія цяжкавозы, a ў нашых — вараныя рысакі, адзін у адзін, ногі што вытачаныя i ўвесь аж спружыніць.

У той час хлопец больш за ўсё на свеце любіў коней, i нікому так не зайздросціў, як тым, хто мае добрыя коні. Нясцерпна яму захацелася праехацца на такім вось скакуне, у рыпучым сядле, уставіўшы ногі ў бліскучыя страмёны.

Неўзабаве ў бярэзнік прыйшлі Залонскі i ротмістр Ягашын. Ix яшчэ не было відаць, а спешаныя казакі пастроіліся на ўзлеску ў шарэнгу. Піліпок ніяк не мог уцяміць, як яны даведаліся аб падыходзе афіцэраў.

Капітан прывітаў ix:

— Здарова, арлы!

Казакі адказалі яму гучна i весела:

— Здра... жа... вша бродзь...

Паклікаўшы фельдфебеля i Піліпка, штабс-капітан падышоў з імі да асядланых коней, да самых прыгожых.

— Ездзіць у сядле можаш?

— Угу! — радасна выгукнуў хлапчына, траха не калоцячыся ад радасці i страху: раптам здарыцца, што конь не залюбіць i скіне?

— То вось твой конь, — сказаў капітан, паказаўшы на меншага i не такога прыгожага, як іншыя, каня.

Але ўсё адно — i гэты конь быў выдатны. Піліпок з дзіцячай нястрыманасцю падбег да яго, смела схапіў повад аброці, уставіў лапаць у стрэмя. I хоць конь скасавурыўся на такога нязвыклага конніка i рвануўся, каб не даць яму сесці, Піліпок ca спрытам вавёркі апынуўся ў сядле. Нацягнуў повад. Конь заскакаў, але не падбрыкнуў — скарыўся. Піліпок глядзеў з вышыні на каштана i фельдфебеля пераможцам. Ды ў гэты час ротмістр распусціў строй казакоў. Яны падышлі да коней i...