Генрых Далідовіч - На новы парог

— Дзядзька Юзік, дзядзька!

Азірнуўся: яго даганяў Альфонс Блін. У ботах, але ў расхрыстаным пінжаку, без вушанкі.

Падбег. У вачах — страх. Ніжняя вывернутая губа падрыгвае.

— Ды што там у вас? — запытаў.

— Ды Гэльцы блага...— адказаў з хваляваннем Альфонс.— Жывот баліць...

— Рабіла нешта сёння, паднімала цяжкае?

— Ну. У склеп лазіла.

— Дык нашто ж ты, гаспадар, пазваляеш такую работу? — папікнуў Гаптар. — Гэта ж табе не жарты... Ідзі пакліч маю бабу, няхай яна па-бабску паглядзіць, а я пагавару з гэтымі шафярамі. Каб падкінулі ў Дзераўную.

Блін пабег да іх, Гаптароў.

А ён хутка пакрочыў па коўзкай вуліцы да выгану, пазіраючы, як скочваюць мужчыны з машыны чорныя слупы.

— Ну здаровы, людзі!

— Здароў, здароў, дзед! — адказалі амаль у адзін голас. Разагнуліся, абтрэслі з чорных рукавіц смалу.

— Дык слупы, кажаце, прывезлі? — усміхнуўся.— Нa святло?

— Нa святло, дзед,— адказаў маладзейшы, гадоў трыццаці, хлопец. Другі быў на гадоў дзесяць старэйшы,— Хоць і зашыкарна для такога хутарка праводзіць электрычнасць!..

— Ох які ты разумны! — кіўнуў галавою Гаптар.— Нябось, сам жывеш пры святле і цяпле, голішся электрабрытваю, прасуешся электрычным прасам?..

— А як жа? Як і паложана.

— Дык а мы што? Проціў электрыкі?

— Сам Самсонаў перад тым, як пераязджыць у вобласць, даў каманду завезці сюды слупы,— уставіў слова старэйшы.

— А што — Самсонаў ужо ў вобласці? — здзівіўся Гаптар.

— З тыдзень ужо. Нa прафсаюзнай рабоце.

— А я і не чуў яшчэ.

— А замест яго паставілі зусім маладога хлопца.

— Разам жа ў партызанах былі...— паківаў Гаптар галавою.— Ну ды што зробіш... Рана ці позна трэба было саступаць дарогу маладзейшым... Ды і хворы чалавек... Хлопцы,— перамяніў гутарку,— суседцы маёй блага, можа, і роды будуць без пары, дык падкіньце па дарозе ў Дзераўную.

— Ну і дзед! — паказаў белыя буйныя зубы малодшы, патузаў рыжымі вусікамі. — Ссівеў, а яшчэ па мужчынскай часці справён...

Гаптар толькі ўсміхнуўся: што ты возьмеш з маладога! Усе яны, гарадскія, любяць пакепліваць з вясковых.

— Ну і дзед!

— Я-то дзед,— усміхнуўся Гаптар.— Калі смяешся з маіх гадоў, дык хадзі пабарукаемся, пагляджу я: ці падужаеш ты гэтага дзеда!

— Ды дзе там! Раз яшчэ да суседкі ходзіш...— малады, здаецца, пабаяўся злезці з машыны, падужацца, але хацеў усё роўна мець верх.— Але глядзі ты! Хутарок, колькі тых хат, а і тут людзі, любяцца, бабы дзяцей раджаюць!

— А як жа ты, малец, думаў! — усміхнуўся Гаптар.— Людзі ўсюды людзі...

— Слухай, дзед,— змяніў гутарку маладзейшы,— ці можна ў вас купіць кажух? Ці аўчын хоць бы?

— Чаму не, можна. Я і сам шэсць аўчын маю.

— Прадай, дзед,— у таго аж заблішчалі вочы.— На дублёнку.

— Ды магу,— усміхнуўся Гаптар. Ён ужо і Гіполю, і яго жонцы даваў аўчыны.— Што гэта вы так кажухі палюбілі? Некалі, бывала, прыедзь у горад у кажуху, дык пацяшаліся з нас, а цяпер проста гатовы садраць гэты кажух з плячэй...

— Натура, дзед...

Гаптар убачыў: ідуць сюды аднавяскоўцы. Суніцкі, Антон Даргевіч. А з яго, засцянковага, боку вядзе сюды Гэльку Альфонс.

...Праз месяц, калі ўжо абсохла зямля, калі вярнулася з бальніцы з дачкою Гэлька, Гаптар і ў гэты вечар падаўся ў вёску, да Даргевіча. На вячоркі. Усю зіму, лічы, па вечарах збіраліся там. Як і некалі, да вайны ці і пасля яе. Пакуль не заявіліся тэлевізары.

Сёння апала ўжо цемната; у чарнаце ночы вёска нібы знікла. Можа і таму, што ні ў кога не свяціліся вокны. Толькі вось у аднаго Антона Даргевіча скупа свяціліся шыбы на кухні — нібы савіныя вочы.

Гаптар зайшоў у двор. З будкі, што была каля дрывотні, выскачыў маленькі сабачка. Падбег, ткнуўся ў ногі.

— Гэткі ты вартаўнік,— папікнуў Гаптар,— па табе можна ўсё з хлява вынесці.

Нібы ў адказ, сабачка загірчэў, аббег і патрусіў па двары да брамкі.

На ганку Гаптар убачыў усіх, хто сядзіць у хаце. Усе заядлыя вячорнікі.

— Можа, не зачыняць дзвярэй? — запытаў, як зайшоў у хату,— Мо няхай выйдзе дым? А то хоць сякеру вешай.

Дым воблакам плаваў пад столлю. І цяпер Суніцкі піпку з самасаду смаліць.

— Пра воўка памоўка, а воўк тут...— усміхнуўся Тамаш Лабуня, дастаючы з кішэні свайго форменнага пінжака цыгарэты. Але больш нічога не сказаў. І астатнія не завіхнуліся сказаць, што пра яго дагэтуль гаварылі.

Гаптар кінуў позірк на свата Найдзёна — той, нібы яму ў гэтую ж хвіліну засвярбела, пацёр калматыя бровы, потым белы высокі лоб, а пасля і вялікую лысіну. Словам, хаваў вочы.