Генрых Далідовіч - Пабуджаныя

Яна ж не толькі адчула жаночым сэрцам, але ўжо i ўбачыла: можа, i захаваў нейкую кроплю любові, але ў цэлым перагарэў ужо, недаступны, чужы.

— Віншую са зваротам! — прамовіла i схавала руку ў муфту.

— Дзякую,— адказаў, зірнуў убок: убачыў, што кабеты i маладыя дзяўчаты, сярод ix Кастуся ды яе сяброўкі, кідаюць на ix цікаўныя i запытальныя позіркі.

— Давай сыдзем з людскіх вачэй,— збянтэжылася i яна, гордая красуня.— Не магу, калі так пазіраюць...

Ён завагаўся: варта ці не варта праходжвацца, гаварыць пра штосьці? Хоць i клялася, што кахае, аддавалася яму, не чакала ж. Кажуць, нават без ваганняў загуляла з гэтым Сухарукавым.

— Можа, увечар сустрэнемся? — нечакана першая прапанавала тое, што, можа, i не павінна першай гаварыць кабета.

— Дзеля чаго? — ціха запытаў ён, здзіўляючыся, што такі не толькі стрыманы, але i жорсткі. Няўжо гэта з-за крыўды? — Здаецца, у нас ужо ўсё скончылася, нават па-добраму не пачаўшыся...

— Сапраўды, дзіўна, незразумела ўсё...— выхапіла руку з муфты, пацерла лоб, шчокі.— Разумееш, Саша, прыкра, горка самой... Як тут кажуць? Дзеўкай была — плакала, замуж выйшла — завыла...

Ён аж сцяўся: асцерагаўся жаночых споведзей i слёз. Тады, калі кабета табе давяраецца, цяжка разабрацца, варта ці толькі паслухаць яе, паспачуваць, ці трэба яшчэ неяк i памагчы? Але як паспрыяць? Які новы ўзяць на сябе цяжар?

— Павер, Саша, я цябе паважаю, люблю...— прамовіла.— Але я не магу быць адна... Ды яшчэ гадамі... Ну, як табе сказаць? Я не вартая цябе... Я не змагарка, не патрыётка, не працаўніца, я — баба... Нізкае, пошлае стварэнне...

Ён маўчаў, паціху крочыў да Сяла i слухаў. Яе праўда пра самую сябе была горкая яму.

— Я веру: ты сустрэнеш сціплую, добрую дзяўчыну, пакахаеш... Ca мной ты не будзеш шчаслівы... Ды я... Ды ведай,— неяк уся сціснулася, паменела, нібы ўвайшла ў сябе,— я не магу нарадзіць. Я верыла, чакала, што нараджу ад цябе... Каб нарадзіла, я, павер, была б зусім іншая... Адпаведна... Нашто я такая табе?

Зазірнула ў вочы. З плаксіваю мінаю. Ён не мог зразумець: сама перажывае за свае ўчынкі? Але чаму тады так легка ix робіць? Чаму марнуе, даводзіць да непаразумення, а то i бязглуздзіцы іхняе каханне ды так легка сыходзіцца i з іншымі? Які ўжо год запар! Тое, што не можа нарадзіць, хіба апраўданне? Верным можна быць заўсёды, абы толькі кахаў.

— Скажу табе шчыра, Кацярына,— калі замаўчала яна, загаварыў ён.— Ты заблытала мае асабістае жыццё... Калі ад'язджаў з вёскі на суд, то верыў: на гэты раз ты будзеш чакаць, а вярнуся — i мы пажэнімся...

— I чаму я такая? — захліпала.— Чаму я не ўмею чакаць, быць вернаю сяброўкаю, разам цягнуць цяжкі воз? Чаму я пустышка? Чаму іду насустрач людзям пустым i нікчэмным? Чаму мне з імі лягчэй, чым з людзьмі вернымі i сумленнымі? — Шморгнула носам. А пасля, памаўчаўшы, нечакана заключыла:—Усё ў свеце ляціць! Да прорвы! Да пагібелі!

— Чаму якраз так, Каця? — ціха запытаў.— Ці не наадварот усё? Цяпер якраз, можа, многае i абновіцца...

— Бачыш, мы па-рознаму глядзім на ўсё...— уздыхнула.

Тая ж зязюля, горка падумаў, ды не так кукуе. Прападзе яна. I, можа, па-дурному. Але цяпер ён не можа за яе змагацца, бо няможна ж год за годам дароўваць. Відаць, ёсць мяжа, за якой ужо не разумныя ахвяры i сляпое пачуццё. Лепш берагчы каханне ў душы альбо глуміць яго, чым столькі разоў паступацца сваім гонарам, выпрошваць тое, што даецца само па сабе...

Ён запаволіў крок, а пасля i павярнуў назад. Амаль каля самай Собалішынай хаты, дзе раней была яго прыватная школа, дзе яны сустракаліся па вечарах з Кацярынаю. Яна, можа, таксама ўспомніла тыя кароткія, але вельмі апантаныя, не зусім зразумелыя часіны, адчула: ён не хоча, не спрабуе аднавіць былое, таксама паслухмяна павярнулася i моўчкі закрочыла побач.

Пры маўклівай хадзе ўсталявалася нейкая прыкрая няёмкасць: хацелася многае сказаць, было што сказаць, а разам з тым i не было пра што гаварыць— мост паміж імі быў ужо разбураны.

— Я вельмі хачу, каб ты быў шчаслівы, Саша,— пасля сказала, калі падыходзілі да яе дому (у двары яе чакаў прыгажун Сухарукаў).— Ты варты шчасця, вялікай любові...

Гэта было развітанне. Сказаўшы такое, яна, можа, чакала, што ён павядзецца іначай, нават паспрабуе яшчэ раз паваяваць за яе i сваё каханне, але ён не знайшоў ужо на гэта ні сілы, ні ахвоты, толькі ціха прамовіў:

— Будзь шчаслівая i ты. Якраз ты вартая шчасця i любові...

— Дзякую, Саша,— сумна ўсміхнулася.— Даруй,— i пайшла да сваёй брамы.

Сухарукаў прыплюшчыў маленькія, падпухлыя вочы i варожа агледзеў яго. Алесь, не павітаўшыся, таксама адарыўшы суперніка-пераможцу няласкавым позіркам, мінуў Сяргеенкаў вялізны дом, адчуваючы, што траціць не толькі Кацярыну, якую кахае гэтулькі ўжо гадоў, але i штосьці вельмі дарагое i святое ў сваёй душы —сёння ён развітваўся не толькі з ёю i сваёй доўгай вернасцю да яе, але сёння разам з гэтым развітаннем ён пакінуў за сабою маладосць, можа, i сваю мару пра сям'ю i ціхае сямейнае шчасце, ступіў на іншую, невядомую яму, сцяжыну. Можа, усё было ці будзе іначай, хто загадзя нешта можа ўведаць, але цяпер крочыў паныла, угнуўшы галаву. Не вясёлы набытак — пацярпець паражэнне ў асабістым жыцці. Не ўбачыў, што насустрач ідзе чалавек. Ужо зусім блізка пачуў толькі ветлівы дзявочы галасок: