Генрых Далідовіч - Свой дом

Янка моўчкі ўскінуў на плечы інынель і падаўся ў вёску. Лёгка крочыў і адчуваў: уяго не толькі акрыяў пасля ранення, але ўвабраўся ў сілу — быццам не адчувае сябе і зямлі пад сабою.

Калі выходзіў з двара, пільна папасвіў вачыма суседскую, Гарбацэвічаву, сядзібу: ці не відаць дзе-небудзь Зося? Тры дні ўжо не бачыліся, дык вельмі засумаваў па ёй — здаецца, не трое сутак, а сама меней тры гады не сустракаліся. Бо хочацца сыходзіцца, быць разам кожны дзень, кожную хвіліну. Чым болей жыве з Анелькай, мае яе за жонку, тым мацней вабіць якраз да чужой, да Зосі.

Анелька — добры чалавек. Мяккая, шчырая, працавітая і паслухмяная, хоць не зусім удалая (да ўсяго кідаецца, усё хоча зрабіць сама, але не ўсё ў яе выходзіць альбо нямала чаго марнуе сваёй похапкавасцю), здаецца, вельмі кахае яго, адданая ўжо і звыш меры. Ды ўсё роўна нялюбая.

Ён не кахаў і не можа пакахаць яе. Калі паслухаў бацькоў, згадзіўся (лепш сказаць, здаўся) узяць яе замуж;, думаў: ён не першы, не апошні на свеце мусіць »ганіцца не па любові, а з-за пасагу, з-за зямлі і грошай, пакрыху прывыкне да яе, як прывыкаюць іншыя мужчыны да сваіх нечаканых спадарожніц, тым больш што павінна зблізіць цёмная і палымяная ноч, а пазней памогуць змацаваць сямейны саюз дзеці. Але не, ночы пакуль што мала памагаюць. Можа, і таму, што Анелька як жанчына сарамлівая, няўклюдная, а то і халодная, ёй трэба найперш не што-небудзь маладое гарэзнае, а цёплае слова. З ёю блізкасць — не ўцеха, не радасць, а нейкі прымусовы, сумны абавязак. Пагэтаму, як толькі яна зацяжарыла, ён адчуў вялікую палёгку, перастаў не толькі будзіць у ёй жанчыну, але і ўвогуле зважаць на яе, душой і целам пацягнуўся да Зосі. Анелька адчула гэта, яшчэ болей стала стрыманая, толькі ўпотай плакала, а на пачатку гэтага года з адчаю ўцякла ўпрочкі.

Калі ад маладога мужа сыходзіць жонка, гэта — канфуз, а то і сорам для яго, гэта — тэма для людскіх размоў, плётак. Звычайна мужы помсцяць сваім няверным, але Янка не помсціў Анельцы, калі бацькі схадзілі да Гарбацэвічаў і папрасілі яе вярнуцца ў сям'ю, ён быў да гэтага абыякавы. «Як усё роўна вочы пазычыў у сабакі!» — не раз ужо дакарала яго за гэта маці. Што ён мог адказаць? Хіба загадаеш сэрцу тое, што яму не мілае, хіба стрымаеш яго ад таго, чаго яно само жадае?!

Вось і цяпер тое ж: выцікоўваў у Гарбацэвічавым двары не жонку, а Зосю. Але на табе — ад сянец ідзе вунь не любая, а яго мымза. У валёнках і кажушку, нязграбная. Відаць, забягала да бацькоў на хвіліну-другую па нейкіх сваіх клопатах, убачыла з акна яго, дык хуценька выскачыла з хаты, апярэдзіўшы іншую, сваю суперніцу.

Адчуўшы, што ён неўзабаве паверне і пойдзе ў вёску, заспяшалася насустрач, з неспакоем і трывогай пачала лавіць яго позірк, нібы намагаючыся ўведаць па ім, што ў яго на душы, у думках. Яму ж не хацелася ні пазіраць ёй у вочы, ні гаварыць. Але не паспеў. Лічы, заступіла дарогу.

Убачыў: яе патрэсканыя вусны не толькі варухнуліся, але і затрымцелі. Шчокі, хоць і маладыя, але без чырванца, пакрытыя непрыемным светлым пушком, а вось прысадзісты нос чырванавата-сіні. Нібы яна шмат п'е, хоць на самай справе не бярэ ў рот і кроплі. Лыпае рэдкімі вейкамі, маўчыць. Нанружана і непрыхільна.

— Немяц кліча,— першы загаварыў. Як і заўсёды, нешматслоўна.

Яна, здаецца, паверыла, але ўсё роўна не расслаблялася. Можа, хацела запытаць, ці хутка вернецца, можа, я«адала ад яго ласкавага слова.

Нядобрая злосць, прыкрая віна зазмагаліся ў яго сэрцы. Ну ідзі сыходзь з вачэй, не муч нямым дакорам! Не гаворыць нічога, але добра ведае, чаму ён з ахвотай сыходзіць з дому, каго жадае сустрэць у вёсцы і каму сказаць тое, што не можа сказаць ёй.

— Ну, я пайду,— сказаў,— а то Дзюрэр зазлуе.

Крануўся, пайшоў, адчуваючы, што, можа, яна і стаіць, пазірае ўслед, кусае вусны ды глытае горкія слёзы. Але ён адганяў прэч такія адчуванні, намагаўся не думаць пра яе, змушаў свае думкі перакінуцца на нямецкага каменданта.

Дзюрэр для свайго пастою выбраў самы лепшы дом у вёсцы — былое Сяргеенкава жытло. Тут ён прымаў і сваіх калег-афіцэраў, з якімі піў шнапс, гуляў у карты, а са сваімі салдатамі, з вяскоўцамі сустракаўся ў воласці, у кабінеце былога старшыні — яму, Янку, як «галаве мясцовага самакіравання», аддаў невялікі пакой былога пісара.

Дзюрэр, сярэдніх гадоў, худы і злы, з рыжым чубком, доўгім тонкім носам, у акулярах, важна сядзеў за сталом і курыў цыгарэту, а непадалёку ад яго прымасціўся яго днявальны-перакладчык, паляк, які ведаў і рускую мову.