Генрых Далідовіч - Свой дом

— Што гэта? — разгублена запытаў ён у Дылы.

Той паціснуў плячыма, а пасля, апамятаўшыся, прамовіў:

— Здаецца, нас зняволілі, Зміцер.

— Хто? — запегадаваў ён.— І па якім праве?

Адчуў з трывогаю: вось і пачынаюць спраўджвацца яго трывожныя прадчуванні. Але якія! Самыя неверагодныя! Чаго-чаго, а вось такога ён не чакаў! Але чаму не сустрэў іх Лагун?

Грукнуў раз-другі кулаком па дзвярах.

— Не трэба бузіць! — пачуўся з калідора голас чарнявага.— Лепш адпачніце з дарогі.

Што ж, усё ясна. Іх пратрымаюць тут, рошаць усё самі, а на іх скажуць: прагулялі. І нічога не дакалаці. Ні тут, ні ў Маскве ў Наркамнаце. Будзеш толькі вінаваты. Без віны.

Падышоў, зняможана сеў на крэсла.

«Што рабіць? Дзе выйсце з новага тупіка?»

— Слухай, трэба перадаць запіску,— бачачы яго адчай, ажывіўся Дыла.

— Кім? — паныла запытаў.— І каму?

— Каму перадаць — ясна. Леніну, і толькі Леніну.

Жылуновіч падхапіўся.

— Грошы ёсць?

— Крыху ёсць.

— Давай усе,— сказаў і сам дастаў кашалёк, пачаў вытрасаць з яго рублёўкі і капейкі. А пасля хутка выцягнуў з унутранай кішэні пінжака блакнот, моўчкі вырваў лісток і хутка напісаў запіску знаёмаму, якога яны нядаўна прыслалі сюды ад Белнацкома па сваіх клопатах — расказаў, што з імі, і папрасіў тэрмінова затэлеграмаваць Леніну. Пасля паперку з гэтым запісам усунуў у адну сваю рукавіцу, грошы — у другую. Сюды ж паклаў і паперку з хатнім адрасам свайго знаёмага.

Затым падышоў да акна і замёр — чакаў, калі ўбачыць ногі якога-небудзь прахожага. Неўзабаве ўгледзеў: спачатку — жаночыя чаравічкі, пасля — хромавыя боты, але гаспадароў гэтага абутку не зачапіў. Ненадзейныя. Пасля, калі ўбачыў паношаныя мужчынскія чаравікі з абмоткамі, загадаў Дылу, каб той моцна затупаў нагамі, а сам у гэты час прасунуў руку між кратаў, рукавіцай з грашыма выбіў шкло ў невялікай рамцы і кінуў туды, на тратуар сваю прыманку.

Прахожы сапраўды запыніўся, падабраў нечаканую для сябе знаходку, нагнуўся: гэта быў падлетак гадоў пятнаццаці ў ватовачцы і шапцы-аблавушцы. Рыжы, са светлым пушком на шчоках і пад задзёртым носам.

— Дружа,— мякка, з ноткамі просьбы сказаў яму Жылуновіч.— У адной рукавіцы — грошы. Гэта табе. У другой — запіска майму сябру. Аднясі яе яму, калі ласка.

— Буржуй? — насцярожана запытаў той.

— Не, браце. Рабочы.— Узмаліўся: — Я па вачах тваіх бачу: ты — чэсны хлопчык. Бяжы, харошы мой. Дарагая кожная хвіліна...

Пасля, калі падлетак знік, Жылуновіч узбуджана хадзіў па пакоі; Дыла сядзеў і маўчаў. Абодва то верылі, што выпадковы малец па-чалавечаму зміласцівіцца, пашкадуе іх, то трацілі на гэта ўсякую надзею: Яго Вялікасць Выпадак ёсць усё ж выпадак!

Праз гадзіны тры дзверы адчыніліся. У пакой рашуча зайшоў малады мужчына ў дыхтоўным афіцэрскім шынялі і папасе, падперазаны рамянямі, з сумкай-планшэткай і наганам. Услед за ім ступіў Лагун. У салдацкім шынялі і шапцы.

Незнаёмец мільгнуў на іх шэрымі вачыма, рэзка падняў галаву і ўставіўся на выбітую шыбіну ў акне. Пасля нібы апомніўся, казырнуў:

— Я от комиссара внутренних дел,— прамовіў выразна, па-вайсковаму.— Вышло досадное недоразумение. Вы дожны срочно быть на партконференции.

— А можа, на новай «рэгістрацыі»? —ухмыльнуўся Жылуновіч.

— Не попял...

— Ладна, паехалі.

Калі выходзілі з калідора, Жылуновіч са знявагай зірнуў на чалавека ў скураным паліто, які стаяў тут, а пасля запытаў у Лагуна:

— Дык чаму ты не сустрэў нас, браце?

— Я не мог...

— Як і мы, быў на «рэгістрацыі».

Селі ў тую ж чорную машыну. Жылуновіч — наперадзе, а Лагун, Дыла і вайсковец — ззаду. Жылуновічу сцярпелася распытаць у Лагуна пра ўсё, але стрымаўся перад чужым чалавекам. Запытаў толькі пра «нейтральнае», хоць на самай справе таксама важнае для яго:

— З усіх губерній прыехалі дэлегацыі?

— Не,— адказаў Лагун,— Няма з Гродна і Гомеля.

«Значыць, будуць пераважаць дэлегаты са Смаленскай і вызваленых раёнаў Чарнігаўскай губерні,— паразважыў.— Амаль усе з іх будуць за Мяснікова: гэта яго людзі. Як і многія з Віцебска ды Магілёва, дзе шмат абруселых і дэнацыяналізаваных. Нам адна надзея — на Мінчукоў...»

— Колькі ўсіх дэлегатаў? — запытаў, каб лепш уявіць сілы.

— З вамі будзе больш за 170.

«Нашых, ад секцый, толькі пяць... Ды, можа, Мінчукоў з дзесятак-другі... Адпаведна, шмат будзе значыць, які тон задасць Мяснікоў...»

— Які першы пункт парадку дня?

— Меўся быць справаздачны даклад абкома,— «нейтральна» адказваў яму Лагун,— але ўчора вырашылі наперад вынесці «Аб бягучым моманце». Па ім выступіць...— зірнуў на гадзіннік.— Ужо выступае Мяснікоў...