Генрых Далідовіч - Жар кахання [Апавяданні пра жанчын]

Калі б захацеў, дык за апошні год мог бы асямеіцца. Рэдакцыйная машыністка хацела звесці яго са сваёй сястрой, незамужняй дзяўчынай амаль ягоных гадоў, гаспадыня кватэры раіла ўзяць замуж яе сяброўку-разводніцу. Паколькі быў мужчына сярэдняга веку, не мог не думаць пра жанчын; жаніцца не спяшаўся, а вось палюбоўніцу выцікоўваў. Можа, i знайшоў бы, каб не гэтая Дуся.

Яна, як зусім выпадкова ўведаў, была ўдава. Года паўтара таму яе муж з малым сынам наляцеў на матацыкле на машыну i загінуў. Не выжыла i дзіця. Дуся, як казалі, ледзь не звар'яцела, хацела кінуцца пад цягнік, пасівела, была як мумія. Ды жыццё прытупіла яе боль, скруху. Яна пакрыху акрыяла, адчула, што трэба жыць. Але адзін Бог ведае, чаму яна адмовілася ад салідных мужчын i прыстойных хлопцаў, а з сёлетняга лета звязалася з тым, каго Пятроўна называла «хахалем». Той не толькі вярнуў Дусю да жыцця, але падпарадкаваў яе сабе: ён, разы два судзімы, зладзюган i вымагальнік, нахабнік, як казалі, нават i не меўся браць яе замуж, меў толькі за сваю «кралю». Здаецца, ніхто не разумеў, з-за чаго Дуся дазволіла i сабе, i яму такое. Няўжо з-за абыякавасці да свайго лёсу альбо з-за таго, каб хутчэй змарнаваць сваю маладосць?

Зрэшты, калі Дуся несла Паўлу на падносе вячэру, заваліўся сюды i яе «хахаль» з такімі ж, як сам, сябрамі. Тут жа кінуў чэпкі позірк i на яго, Паўла, i на яе, сваю «кралю», але толькі на міг — паблізу сеў за вольны стол, ведаючы, што Дуся адразу ж падыдзе да яго.

Так i ёсць. Пажадаўшы Паўлу «смачнага», Дуся закрочыла да ix, чатырох, ужо на лёгкім падпітку. Відаць, выпілі ў кагосьці на рабоце; усе працавалі, хто грузчыкам, хто слесарам, але за сваю працу мала трымаліся, прамышлялі іншым, нават i рэкецірствам. Як гаварылі пошапкам, якраз яны спраўна абіралі, патрабуючы даніну, некалькіх тутэйшых кааператараў.

Павел еў адбіўную, бульбу з гарошкам i агурком, але не чуў сёння вялікага смаку: яго прыгнятала рэўнасць, усёдазволенасць Дусінага «хахаля». Мала таго што той абы-што вярзе Дусі, дык бессаромна ляпае, гладзіць яе па нешырокіх, але ладных клубах, а яна не асаджае, толькі адмахваецца. Калі Дуся хутка прынесла тым графінчык з гарэлкай, закусь, яны шумна, не саромеючыся, лаючыся i рагочучы, пачалі піць, жэрці, ведаючы, што ніхто не асмеліцца сыкнуць на ix.

Жадаючы хутчэй пайсці адгэтуль, Павел не дапіў чаю i падняўся. Ды тыя заўважылі гэта; «хахаль» — аднаго з ім росту, але толькі шырэйшы ў плячах, лысаваты i круглатвары, у чорным касцюме ды шэрым тоўстым свэтры, падхапіўся i, дачакаўшыся, калі ён наблізіцца, нахіліўся i, няшчыра ўсміхаючыся, запрасіў:

— Прашу за наш стол.

— Дзякую, — адказаў Павел. — Мне трэба ісці дамоў.

— Мы частуем вас.

— Кажу ж, не магу.

— Грэбуеце рабочым класам? — ухмыльнуўся той, але ягоныя калючыя шэрыя вочкі бліснулі нядобра. — Гегемонам?

Бачачы, што Павел не сядзе, а таксама тое, што ўсе, а заадно i Дуся за буфетам, назіраюць за імі, паказаў вачыма на стол, дзе ён толькі што сядзеў:

— Калі не жадаеце выпіць, дык дазвольце пагутарыць з вамі.

Нідзе не дзенешся, мусіў вярнуцца i сесці. У след за ім сеў i той.

— Можа, вы што хочаце сказаць мне, таварыш пісьменнік? — запытаў. Звышветліва, але з холадам i з'едліва.

— Па-першае, я не пісьменнік, a журналіст раённага маштабу, — адказаў Павел, намагаючыся не захвалявацца. — А па-другое, не маю патрэбы ў гутарцы з вамі.

— I не хочаце стаць маім малочным братам? — пакпіў.

Павел пра ўсё здагадаўся, але адцерабіўся:

— Я вас не разумею.

— Вы? — наўмысна здзівіўся «хахаль». — Майстра слова?

— Я не разумею, што вы хочаце ад мяне.

— Патлумачу, — той ухмыляўся, кпіў, гуляў, адчуваючы сваю сілу i перавагу. — Мне даносяць: вы падбіваеце клінкі вунь да той красуні, — паўз пляча паказаў пальцам на буфет. — Гэта — праўда?

— Выбачайце, яна — ваша жонка?

— Не. Яна — мая краля. Па запісной кніжцы i па кашальку. Ясна?

— Ясна, што вы не маеце на яе тыя правы, што мае муж.

— Я з ёй сплю, — выпаліў той. — Яна ад мяне зрабіла нядаўна аборт. — Павярнуўся, зірнуў на буфет. — Так Дуся?

Тая, канечне, усё чуючы, апусціла галаву.

— Дуська! — фальшыва заветлічаў яе каханец. — Скажы яму, што ты мая, што другога... табе не трэба.

Дуся ўскінула голаў, гнеўна стрэльнула на яго вачыма і, нічога не прамовіўшы, рэзка вымкнулася з буфета на кухню.

— Вось бачыце: пакрыўдзілі жанчыну, — пахітаў галавой нахабнік.

— Вы пакрыўдзілі i зняважылі, — прамовіў, мусіць, бялеючы, Павел. — Калі ўсё гэта i праўда, што мы чулі, дык не трэба гаварыць услых на людзях. Дуся i сваёй цяжкай доляй, i сваёй красой вартая ўвагі, пашаны i любові, а не пошласці i цынізму. Калі вы яе пакахалі, калі хочаце ашчаслівіць, дык бярыце замуж i шануйце, як вялікі скарб.