Людміла Рублеўская: Сутарэнні Ромула

Старая гаварыла ясьней, чым звычайна, толькі расьцягваючы словы, як зблытаную вяроўку. Даліла паціснула плячыма.

— І нікога я ня гіджуся. Вы проста стаміліся. Давайце можа адвяду вас у палату.

Хворая абурана замахала дрыжачай рукой — на сярэднім пальцы бліснуў срэбны пярсьцёнак, падобны да заручальнага.

— Ня трэба ў палату. Я выдатна сябе адчуваю. Ніколькі ня горш, чым батлеечная шынкарка. Вось яе пакруцілі на дроціку — і яна ўжо таньчыць. Мой дрот трымае вельмі ўчэпісты батлейшчык, надакучу — кіне ў скрынку і вечка замкне. А пакуль я патрэбная на гэтай мізэрнай сцэне — буду выходзіць і таньчыць. Як мне шкада, што зьніклі батлейкі… Вам не хапае шматслойнасьці, дзяўчынка… Ведаеце, за кожны слой прасторы і часу, за іх спазнаньне трэба плаціць. Вы гатовыя?

Даліла чамусьці паглядзела на казённыя пантофлі Разаліі Іванаўны, на якіх красаваўся шмат разоў падмаляваны надпіс белай фарбай: “3-я п., кард.”, што азначала трэцюю палату кардыялагічнага аддзяленьня. Вось вам “шматслойнасьць”… Старая відавочна з галавою не сябруе. Ну дык што, з вар’ятамі часта цікавей размаўляць, чым з нармальнымі.

— За ўсё, што я раблю ў сваім жыцьці, я гатовая плаціць, — цярпліва адказала Даліла. — Таму раблю толькі тое, што хачу. І, дарэчы, я даўно не дзяўчынка. Маёй дачцы шэсьць гадоў.

— Што ж, — Разалія Іванаўна зноў трохі прывяла, яе мова зрабілася няўцямнай, як з воўнаю ў роце. — Тады… вам… ня будзе цяжка… Я жыву тут, тут… побач, адразу за могілкамі. Мне б хацелася, каб вы прыходзілі. Я... магу плаціць. Уколы… вы ж умееце рабіць, праўда? Вы… давядзеце мяне дадому, калі я выпішуся. Гэта ўжо… хутка. Мне трэба паспрабаваць яшчэ… хоць раз. На адзін раз мяне хопіць.

Апошнія фразы Разалія Іванаўна прагаварыла зусім шэптам. Інсультнікі нярэдка трызьняць. Але рэабілітацыйны цэнтр — не бальніца і ня дом састарэлых. Прайшоў курс працэдураў — і выпісвайся. Праз тры дні са­праўды давялося весьці бабульку дахаты. Даліла так нічога толкам пра яе не даведалася, а распытваць, як вы ўжо зразумелі, не ў характары маёй сяброўкі. Бабулька адукаваная. Хаця часам гаворыць надта па-простаму, хіба — знарок? І яшчэ дзіўна… Па дакументах выходзіла, што старой мусіць быць усяго пяцьдзясят два гады. Сучасныя жанчыны ў гэтым узросьце на фітнэс бегаюць ды джынсы носяць… А Разалія Іванаўна выглядала на ўсе семдзесят. Можа, памылка ў дакументах?

Дом быў зусім блізка ад могілак, заціснуты між шыкоўнымі катэджамі, быццам жабрак у чорных лахманах між сьвецкіх дам у дэкальтэ на прыё­ме ў губернатара. Ды яшчэ пабудаваны ў нейкай яміне, так што з-за плоту з пачарнелых дошак відаць толькі дах. І крыты нават ня шыферам, а рубероідам, там-сям парослым зялёным імхом — нібыта мокрая, зьмятая і брудная трохвуголка напалеонаўскага ветэрана, які з цяжкасьцю пераадольвае супраціў беларускай гразі. Падсьлепаватыя вокны. А між шыбамі — зжаўцелая вата, пасыпаная навагоднімі блішчынкамі — патрушчанымі шклянымі елачнымі цацкамі. Вокны, відаць, гадоў трыццаць не адчыняліся. Пад вокнамі тырчаць мальвы з блякла-ружовымі, нібыта выцьвілымі, кветкамі. Хто б мог падумаць, што пасярод горада захаваліся такія халупы… Двор быў таксама няўтульны, толькі хохлікам па ім бегаць. Пакуль гаспадыня лячылася, зарос травой, пустазельле на градах вымахала вышэй галавы. Асабліва шмат палыну. Тужліва глядзеліся між учэпістых “плябеяў” яркія галоўкі цюльпанаў ды хрызантэмаў — нібыта гімназісткі згубіліся на бядняцкім кірмашы, і галадранцы шчыкаюць іх, пасьміхаючыся, штурхаюць і не даюць сабрацца разам і паклікаць строгую класную даму. З дрэваў — толькі некалькі вішанек ды клён з незвычайна буйнымі лістамі.

Гаспадыня, абапіраючыся на кавеньку, успаўзла на бетонны ганак, як сьлімак на антычную ўcыпальніцу, і забразгала ключамі.

Унутры было таксама бедна, але чыста. Ня верылася, што за вокнамі — шумны горад.

Даліла азіралася з цікавасьцю — перш за ўсё ў любой хаце шукала вачыма кніжкі. Што яшчэ раскажа пра гаспадароў лепей? Але кніжак у доме не было. Сьцены, абклееныя зялёнымі шпалерамі з ружамі, выцьвілыя амаль да таго стану, калі кіч становіцца антыкварыятам. Жалезны ложак, упрыгожаны шышачкамі на парэнчах. Засланы, праўда, не даматканай посьцілкай, а звычайнай, куплёнай у краме, ды яшчэ з выявамі цвыркуноў, якія граюць на скрыпачках. Ля супрацьлеглай сьцяны канапа, старая, пакрыўленая, быццам цыганскі шарабан. Здавалася, дакрані­ся да яе — і з праседжанай абшыўкі, як разбойнікі з засокі, вымкнуць іржавыя спружыны… Ні вышыванак, ні вазонаў. А казалі, бабулька — любіць кветкі і вырошчвае іх. Абшарпаны круглы чорны стол, на ім — вазачка з зялёнага шкла, у якую насыпаныя катушкі з ніткамі, гузікі, голкі, шпількі. По­бач з вазачкай нататнік з залатым надпісам на зялёнай дэрмацінавай вокладцы “Ленинград” і танная асадка. У яе целе з празрыстага пластыку, як венозная артэрыя, цямнеў напалову сьпісаны сіні стрыжань. Пачак пернікаў, якія, відаць, пасьпелі ператварыцца ў камяні... І адзіны цікавы прадмет — тоўсты фотаальбом у вокладцы з вырабленага пад скуру цёмна-брунатнага кардону. Чым можа займацца чалавек, які жыве ў такой пустой кватэры? Хіба што маліцца… У куце праваслаўны абраз, але ня Божае Маці, як зазвычай, а “Маленьне аб Чашы”. Ісус Хрыстос у Гефсіманскім садзе. У сваю апошнюю ноч перад пакутамі, абапершыся на халодны камень, моліцца бацьку: “Пранясі гэтую чашу паўз мяне… Але, зрэшты, ня як Я хачу, але як Ты хочаш”. Можа быць, самы кранальны момант Сьвятога Пісаньня… Абраз танны, наклееная на дошку карцінка, але, відаць, яшчэ даваенны — бо малюнак таксама выцьвіў, па краях выцерся… У прынцыпе, напэўна, для веруючага чалавека не павінна быць розьніцы — маліцца на дарагі абраз, маляваны на якой-небудзь кіпарысавай дошцы вядомым майстрам, альбо на танную, набытую ў царкве штампаваную карцінку… Гэта як вакно, праз якое можаш глядзець на сонца — галоўнае ж не каштоўнасьць рамы, а сонца… І здольнасьць яго бачыць. З другога боку, намоленыя абразы, пацямнелыя ад дыму сьвечак, абразы, якія помняць погляды тысяч людзей у найвышэйшых духоўных парываньнях, набываюць асаблівую прыцягальнасьць, можа быць, яны больш празрыстыя вокны ў неба…