Вінцэсь Мудроў: Гісторыя аднаго злачынства

— Якую кілбасу? — наструніўся Сьцяпан.

Дзядок сумеўся, разьліў па чарках рэшткі гарэлкі.

— Я да таго, як на пэнсію ісьці, на мясакамбінаце рабіў. Стралком аховы. Ну і... – стары выпусьціў з рота колца шызага дыму, і яно, не раўнуючы, як той німб, завісла над ягонай галавою. – Іду аднойчы на працу, чую – скавыча нехта. Прыгледзеўся, а гэта шчанюк. Ляжыць пад плотам, і поўсьць у лёд умёрзла. Узяў яго, піхнуў за пазуху і на прахадную прынёс. У нас там, на мясакамбінаце, шмат сабак было. Аўчаркі ў асноўным – аб’ект ахоўвалі. Ну і Міша прыжыўся, — стары кашлянуў, сумнымі вачыма паглядзеў на пустую бутэльку. – Жвавы быў сабачка. А розуму ў яго і цяпер... паболей, чым у якога чалавека, — дзядок п’янавата пасьміхнуўся, прылашчыў даланёю рэшткі сівых валасоў. – Зьбяромся, бывала, на вартоўні пляшку асушыць. Ну і клікнем: Міша, цягні закусь! І ведаеце, пабяжыць у цэх, сьцягне палку «кракаўскай», і нам нясе. Так мы зь ім восем гадоў і адрабілі. А пазалетась я на пэнсію сыходзіў і яго ўзяў. Дажываем цяпер свой век – ён у будцы, я – вунь на тым тапчане, — дзядок кіўнуў у цёмны кут, шморгнуў носам, расьцёр па шчоках п’яныя сьлёзы.

— Ну, а ўсё ж такі... на якую халеру страляў? — запытаўся Сьцяпан. — Чаму ён там пазайздросьціў?

— Э—эх, чалавеча, — стары дапіў гарэлку, перакрывіўся, матлянуў галавой. – Прайдзісьвет гэты таксама ў нас рабіў. Інспэктарам аддзела кадраў. Звольнілі адначас са мною. Ходзіць цяпер па горадзе, юбілейнымі мэдалямі звоніць. Ваяваў, кажа. А дзе там ваяваў, калі яму ў сорак пятым пятнаццаць гадоў было...

Сьцяпан зірнуў на гадзіньнік, нецярпліва пацёр падбародзьдзе.

— Ну, дык я і кажу... Прыйшоў аднойчы, сеў вунь там, дзе вы седзіце, і пачаў мне байкі баіць. А тут Міша ў дзьверы пашкрабаў. Адчыняю дзьверы, а ў яго кавалак кілбасы ў зубах. Гэты як убачыў, так і заенчыў. Зайздрасьць узяла, што ў мяне кілбаса на стале. «Раскрадальнік сацыялістычнай уласнасьці, — кажа, — твайго сабаку адлавіць трэба». Гэта я раскрадальнік, га? Бачылі, які ў яго дом? На дзьвесьце рублёў у месяц такі не пабудуеш.

— Пачакай, пачакай, — перабіў карэспандэнт, — дык што, Міша і цяпер кілбасу цягае?

— Цягае, — вымавіў дзядок і апусьціў вочы. – Пэнсія ў мяне малая. Папрашу калі—нікалі: «Зьбегай, Міша, прынясі кілбаскі». Пабяжыць... бывае і прынясе.

Сьцяпан неяк адразу працьверазеў, вылупіў вочы, схапіўся рукой за чэрава.

— Ды вы не хвалюйцеся. Я з кілбасы скурку зьдзер, і тое месца, дзе ён зубамі трымаўся, выразаў.

Падлога нібы паплыла пад нагамі, і нейкія нязыркія вогнікі мільгнулі ўваччу. Сьцяпан устаў з крэсла, падхапіў з канапы куртку, доўга ня мог патрапіць у рукаво. «Давядзецца, відаць, машыну тут пакінуць, ды на тралейбусе дабірацца», — падумаў ён той хвіляю і, ускінуўшы на плячук рэпартэрскую сумку, запытаў:

— Да тралейбуса ці далёка?

— Ай, во... на камбінаце прыпынак. Пойдзеце праз мой агарод – як раз і выйдзеце. Толькі вы не падумайце чаго. Міша кілбасу тую на год раз, можа, і носіць. Там цяпер новых сабак завялі...

— Ну а людзі кілбасу цягаюць? — гукнуў Сьцяпан, ўбіўшыся ў сенцы.

— Анягож! Цягнуць! І ў штанах, і ў трусах, — стары зачапіўся нагой за вядро і ціха вылаяўся. – У іх там цяпер новага дырэктара паставілі, Андруковіча нейкага. Дык ведаеце, пайшоў той Андруковіч плот паглядзець... ну, што вакол камбінату. Людзі там дзір панарабілі, дык ён вырашыў дзіры на прыкмет узяць ды забіць потым, каб ня лазілі. Падышоў да плоту, а на галаву маслак зваліўся: перакідваў нехта з боку камбінату. Два тыдні з траўмаю ляжаў і цяпер, кажуць, на працэдуры ходзіць.

На ганку Сьцяпан напоўніў грудзі халодным паветрам і пасьміхнуўся. Аповед гэты ён ужо чуў. Толькі там уздоўж плоту ішоў дырэктар сьпіртзаводу, і на галаву дырэктараву зваліўся не маслак, а грэлка са сьпіртам.

Стары закашляўся, сплюнуў густую сьліну, тыцнуў рукою ў цемру:

— Вось так, уздоўж паркану, і пойдзеце. Тамака сьцяжына натаптаная. Ву—унь агеньчыкі гараць – гэта і ёсьць прахадная.

Сьцяпан памружыўся на цьмяныя агеньчыкі, падкінуў на плячы рэпартэрскую сумку і, прыслухаўшыся да лянівага Мішавага брэху, рушыў са двара.

У цемрані, густой і непрагляднай, ён хутка зьбіўся са сьцежкі, згубіў зь відавоку паркан і, махнуўшы на ўсё рукою, пайшоў, не разьбіраючы дарогі, па шарпаку, па калена правальваючыся на кожным кроку.

Наперадзе гарэлі агні прахадной. Наперадзе быў доўгі вечар, яшчэ даўжэйшая ноч, панылы, з вогненна—крывавым адценьнем сьвітанак і новы дзень зь яго смугою, шэрымі дамамі і сабачым брэхам на гарадзкіх ускраінах.